Bình an là nền tảng của hạnh phúc

GN – Thông thường, bình an được hiểu là không gặp các biến cố trở ngại cho đời sống, không bệnh tật, không tai nạn. Trong đạo Phật, khái niệm bình an được hiểu sâu sắc hơn, đó là tâm an ổn, trong không bị các phiền não tham lam, ganh ghét, đố kỵ, kiêu mạn, sân hận v.v… chi phối; ngoài không bị các duyên tác động (tâm an nhiên, tự tại không bị dao động bởi hoàn cảnh bên ngoài).

“Nguyện làm các việc lành” – Ảnh: Nhật Chiếu Đôi khi không có chuyện gì xảy đến với tất cả chúng ta nhưng tâm tất cả chúng ta không bình an. Bởi tất cả chúng ta còn quá nhiều tham muốn chưa đạt được. Chúng ta không hài lòng, thỏa mãn nhu cầu với các gì đang có ; hoặc chính do tất cả chúng ta còn giận người này, và hờn người kia, ghét người nọ ; hay nuối tiếc các chuyện xảy ra trong quá khứ, buồn bã vì dĩ vãng vàng son, oanh liệt, các kỷ niệm đẹp đã qua đi. Chúng ta do dự, lo ngại, sợ hãi các điều chưa xảy đến. Chính do đó mà tâm tất cả chúng ta không bình an, dù chẳng có chuyện gì xảy đến như tai nạn đáng tiếc rủi ro đáng tiếc, với bệnh tật ; dù tất cả chúng ta có nhiều tiền của, có sức khỏe thể chất, có quyền lực tối cao, vị thế, có vợ đẹp con ngoan, có thực trạng sống tốt. Bình an là nền tảng của niềm hạnh phúc, với không bình an thì không có niềm hạnh phúc. Nhiều khi thực trạng an mà tâm chẳng an, thực trạng vui mà tâm chẳng vui, do đó không có niềm hạnh phúc. Vậy thì làm thế nào để có được sự bình an ? Tự mình tìm hay ai mang đến ?

Trong các ngày đầu năm mới, chúng ta thường đến chùa, đình, miếu mạo để cầu nguyện cho bản thân và gia đình được bình an, đó là việc làm với ước muốn tốt đẹp đáng trân trọng và khích lệ. Tuy vậy, và ước nguyện đó chỉ thành hiện thực khi ta xây dựng trên nền tảng đúng đắn.

Bạn đang đọc: Bình an là nền tảng của hạnh phúc

Không ai hoàn toàn có thể cho tất cả chúng ta bình an dù đó là Thượng đế hay các thần linh, thậm chí còn là bậc siêu xuất tam giới, chí tôn vô thượng như Đức Phật. Khi đặt niềm tin tuyệt đối vào Đức Phật, Thượng đế hay vị thần linh nào đó cũng giống như người bệnh đặt niềm tin vào vị lương y hay bác sĩ. Niềm tin đó hoàn toàn có thể giúp người bệnh yên tâm trong một thời hạn ngắn, không hoặc bớt hoang mang lo lắng lo ngại, sợ hãi, khổ não, giúp người bệnh có kỳ vọng. Tuy vậy sự yên tâm này như một liều thuốc giảm đau, một liều thuốc an thần hay một liều thuốc ngủ, nó không có tính năng chữa bệnh, không có công dụng làm lành bệnh, mang lại sức khỏe thể chất cho người bệnh, khi căn bệnh tăng trưởng nặng hơn thì niềm tin này không còn đủ sức mang lại bình an cho người bệnh và nó cũng từ từ tan biến. Do đó, nếu chỉ tin vào vị lương y hay bác sĩ mà không dùng thuốc điều trị, không dùng các giải pháp điều dưỡng, phục sinh sức khỏe thể chất, hoặc tất cả chúng ta tin nhầm vị lương y, và bác sĩ giả, không có trình độ khám chữa bệnh, chỉ đánh lừa thiên hạ bằng nhãn mác lương y, và bác sĩ ; hoặc người đó chưa khi nào cho rằng mình có năng lực chữa bệnh, có năng lực mang lại sức khỏe thể chất cho người khác nhưng mình lại lầm tưởng là họ có năng lực đó, các trường hợp tin như thế thì người bệnh không thể nào hết bệnh, không thể nào cải tổ hoặc nâng cao sức khỏe thể chất của mình. Muốn hết bệnh, người bệnh phải uống thuốc và điều trị theo hướng dẫn của vị lương y, và bác sĩ thực thụ. Muốn có sức khỏe thể chất thì phải thực hành thực tế các chiêu thức dinh dưỡng, dưỡng sinh, phải rèn luyện thân thể, tu dưỡng thân tâm theo sự hướng dẫn của các nhà dưỡng sinh, dinh dưỡng. Điều quan trọng là tìm đúng vị lương y, và bác sĩ có năng lực chữa trị bệnh ; phải tìm đúng vị thầy về dinh dưỡng, dưỡng sinh có năng lực giúp tất cả chúng ta mang lại sức khỏe thể chất cho mình, và tất cả chúng ta phải làm theo lời hướng dẫn của vị ấy để hết bệnh, để có sức khỏe thể chất. Cũng giống như vậy, và không hề chỉ có niềm tin vào Đức Phật hoặc Thượng đế hay vị thần linh nào mà tất cả chúng ta có được sự bình an. Đức Phật chưa khi nào công bố hoặc hứa hẹn rằng : Như Lai có quyền ban phước giáng họa. Như Lai sẽ ban phước cho những ai cung kính Như Lai và trừng phạt những ai không cung kính Như Lai. Ta sẽ ban sự bình an cho những ai tin Ta, trung thành với chủ với Ta v.v… Chúng ta không thấy trong bất kể tầm cỡ nào Đức Phật nói lên điều đó.

Tâm Đức Phật bình đẳng đối với mọi chúng sinh. Trước sự cung kính và phỉ báng, trước các thái độ của thế gian thường tình, tâm Ngài bất động, an nhiên tự tại. Trong kinh Trung bộ, Đức Phật từng nói với các vị Tỳ-kheo rằng: “Này các Tỳ-kheo, nếu người khác mạ lỵ, phỉ báng, phiền nhiễu Như Lai, trong tâm Như Lai cũng không oán hận, phẫn nộ hay bất mãn… Và nếu người khác kính lễ, tôn trọng, sùng bái Như Lai, trong tâm Như Lai cũng không hoan hỷ, thích thú hay phấn khởi”. Và Đức Phật cũng dạy rằng: “Các con hãy tự mình cố gắng, Như Lai chỉ là người chỉ đường, mỗi người phải tự đi đến (mục đích an lạc, với hạnh phúc, với chấm dứt mọi khổ đau), không ai đi thế cho ai được” (Pháp cú 276). “Hãy tự coi chính con là hải đảo của con, chính con là chỗ nương tựa của con. Không nên tìm nương tựa bên ngoài. Hãy xem giáo pháp (các lời dạy của Đức Phật) là hải đảo của con. Giáo pháp là chỗ nương tựa của con. Không nên tìm nương tựa ở bên ngoài” (Kinh Trường A-hàm). Đức Phật dạy chúng ta hãy nương vào giáo pháp, chính mình làm chỗ nương tựa cho mình, tích cực thực hành các lời dạy của Ngài để đạt được sự bình an, hạnh phúc. Ngoài giáo pháp và sự thực hành giáo pháp, không một ai có thể làm chỗ nương tựa cho chúng ta.

Giáo pháp của Đức Phật chỉ cho tất cả chúng ta biết đâu là nguyên do của các không an tâm, khổ não, phiền muộn, lo ngại, sợ hãi, chỉ cho tất cả chúng ta biết giải pháp dứt trừ các điều bất như ý đó để có được sự bình an, niềm hạnh phúc. Chúng ta phải tự mình thực hành thực tế giáo pháp, tự mình chuyển hóa các không an tâm, khổ não thành an vui, niềm hạnh phúc. Không ai hoàn toàn có thể làm thế cho tất cả chúng ta. Nếu Đức Phật hoàn toàn có thể ban sự bình an cho tất cả chúng ta thì Ngài đâu cần nhọc công dạy giáo pháp, thuyết giảng nhiều chiêu thức tu tập để tất cả chúng ta dứt trừ phiền não, khổ đau, tìm thấy an vui, niềm hạnh phúc. Ngài chỉ hoàn toàn có thể chỉ cho tất cả chúng ta con đường, và tất cả chúng ta phải nỗ lực đi trên con đường đó theo sự hướng dẫn của Ngài. Không có chuyện người này đi mà người kia đến đích.

Còn Thượng đế, ông trời và các vị thần linh? Đức Phật đã dạy chúng ta: “Không nên tìm nương tựa bên ngoài”, bởi vì nương tựa bên ngoài là vô ích. Đức Phật là bậc siêu xuất tam giới mà còn không thể ban phước giáng họa cho chúng ta, vì không thể làm trái quy luật duyên sinh – nhân quả, làm sao các vị trời, thần linh là các vị còn trong tam giới (Dục giới, Sắc giới, Vô sắc giới) lại có khả năng ban phước giáng họa, làm trái luật nhân quả. Điều này chúng ta dễ dàng thấy rõ, dù cho ai đó hết lòng tin tưởng cung kính, lễ bái, cúng dường, nhưng khi người đó tạo các nghiệp ác, với bất thiện thì vẫn không tránh khỏi quả báo khổ đau. Thượng đế, ông trời và các vị thần linh không thể nào che chở, cứu vớt được. Nếu người đó không khéo sống, suy nghĩ, lời nói và hành động của người đó không chơn chánh, không tích cực thì đời sống sẽ gặp nhiều nỗi buồn hơn niềm vui, bất hạnh khổ đau nhiều hơn an vui hạnh phúc. Nếu người đó tạo nhiều nghiệp bất thiện do tham lam, sân hận, tật đố, kiêu căng, tà kiến (mê tín dị đoan, nhận thức sai lầm, si mê điên đảo) v.v… thì người đó không thể có được sự bình an trong cuộc sống. Không thánh thần nào có thể đem an vui đến cho người đó được.

Như thế thì sự bình an, niềm hạnh phúc chỉ hiện hữu khi có niềm tin chơn chánh, đúng đắn và sự triển khai niềm tin đó. Đức Phật là một nhân vật lịch sử vẻ vang, là người đã giác ngộ, các lời dạy của Ngài có giá trị vượt thời hạn. Chính đời sống an nhàn, niềm hạnh phúc của Ngài và các vị Thánh đệ tử là dẫn chứng cho các lời Ngài dạy, và từ đó tất cả chúng ta có niềm tin vào giáo pháp của Ngài. Có niềm tin vào giáo pháp, tất cả chúng ta phải nỗ lực, với gắng công thực hành thực tế. Trên bước đường thực hành thực tế, tức trong quy trình làm theo lời Phật dạy, và vận dụng giáo pháp vào đời sống của mình, tất cả chúng ta tìm thấy được sự bình an, tìm thấy được niềm hạnh phúc, với từ đó niềm tin càng thêm vững chãi, sự thực hành càng tinh tấn, dũng mãnh hơn, nhờ đó tất cả chúng ta có được các gì mà trước kia mình mong ước, với ước vọng, đó là một đời sống bình an, niềm hạnh phúc.

Phan Minh Đức