Chúng ta đã nghe nhiều về các bản ‘sonata’. Vậy sonata thực ra là gì vậy?

Khi thưởng thức âm nhạc kinh điển, ta thường được nghe giới thiệu về những bản sonata. Vậy sonata cụ thể là gì vậy?

Sonata chính là một cơ cấu tổ chức nhạc dành cho một nhạc cụ độc tấu ( thường là đàn phím ) hoặc có khi là hai nhạc cụ cùng chơi ( violon và piano ví dụ điển hình ), trong đó tiềm ẩn nhiều chủ đề, nhiều hình tượng âm nhạc tương phản. Có từ thời Baroque ( tiền cổ xưa 1600 – 1750 ) và càng về sau càng trở nên đa dạng và phong phú. Kế thừa những bậc tiền bối, Hayđơn, Mozart, Bethoven đã biểu lộ một cách phát minh sáng tạo muôn hình muôn vẻ trong nhiều siêu phẩm . Thông thường hình thức Sonata gồm 3 phần :

–Phần trình bày: gồm có Mở đầu – Chính – Nối – Phụ -Kết –Phần phát triển: Đây là trung tâm kịch tính của hình thức sonata, những hình tượng tương phản xung đột, sự xuất hiện các chủ đề của phần trình bày với một dạng khác. –Phần tái hiện: Nhắc lại những chủ đề nguyên dạng, trở về điệu tính chủ. Sau đó là Coda.

Chúng ta đã nghe nhiều về các bản ‘sonata’. Vậy sonata thực ra là gì vậy?

Song song với hình thức sonata, liên khúc sonata ( cycle sonata ) cũng được dùng. Hayđơn ( Haydn ) đã thành công xuất sắc trong việc vận dụng liên khúc sonata vào giao hưởng 4 chương, người ta gọi ông là ” cha đẻ ” của giao hưởng. Liên khúc sonata cũng làm cho một vài ít thể loại khác tăng trưởng như : song tấu, tam tấu, tứ tấu … và những bản concerto cho những loại đàn . Liên khúc sonata là một hình thức âm nhạc gồm có nhiều chương ( thường 3 hay 4 chương ), mỗi chương thường có một sắc thái, một mầu sắc riêng không liên quan gì đến nhau để miêu tả một góc nhìn của chủ đề tư tưởng .

Cụ thể sơ đồ sau:

Chương I: Sonata – Diễn tả đấu tranh căng thẳng lý trí Chương II: Tự do – Diễn tả nội tâm trữ tình hay bi thương Chương III: Menute hay Skerzo – Nghỉ ngơi vui tươi hay châm biếm Chương IV: Tổng hợp các chương – kết luận.

Với sự Open của liên khúc sonata, từ đây đã lưu lại một bước vĩ đại trong khí nhạc, nhạc sĩ hoàn toàn có thể đề cập tới những yếu tố mà trước đây tưởng như nhạc không lời chẳng thể biểu lộ được. Bethoven đã để lại cho thế hệ sau những tác phẩm bất hủ như bản Appassionata, những bản giao hưởng xuất sắc ưu tú cùng nhiều bản nhạc thính phòng khác .

Một điều quan trọng làm cho các tác phẩm của các nhạc sỹ cổ điển Viên trở thành bất tử là do ấn tượng mạnh mẽ của những chủ đề. Khác với âm nhạc thế kỷ trước, các chủ đề thường triền miên vô tận, đôi khi còn trừu tượng, chủ đề của họ (nhạc sĩ cổ điển Viên) trong sáng, giản dị, có sức truyền cảm sâu sắc, chính vì thế đã đọng lại trong trí nhớ thính giả một cách lâu dài.

Sau đây tất cả chúng ta cùng chiêm ngưỡng và thưởng thức Chương II Sonata số 8 của Bethoven :

Kim Cương