Đại dịch là gì?

Đối với Đại dịch coronavirus đang diễn ra, xem Dịch COVID-19

Đại dịch là bệnh dịch tễ do nhiễm khuẩn, lây lan nhanh, xảy ra đồng thời ở một vùng dân cư rộng lớn.

Trong lịch sử đã ghi nhận nhiều đại dịch. Cái chết Đen, hay dịch hạch đen xảy ra ở châu u thế kỷ 13 đã giết chết một phần ba dân số toàn châu u. Ở Hungari thế kỷ 16 cũng có dịch sốt phát ban do rận. Dịch cúm Tây Ban Nha năm 1918 làm chết ước tính khoảng hơn 50 – 100 triệu người. Châu Á năm 1957 có dịch cúm do virus cúm A. Đại dịch cúm khởi phát ở Hồng Kông năm 1968 cũng do virut cúm A. Gần đây nhất là Dịch Covid-19 (2019–2022) do virus SARS-CoV-2 gây ra ở nhiều quốc gia đã trở thành đại dịch mới.

Bạn đang đọc: Đại dịch là gì?

Bạn đang đọc: Đại dịch là gì?

Định nghĩa và tiến trình

Đại dịch hoàn toàn có thể được định nghĩa ” là dịch bệnh Open trên toàn thế giới hoặc trên một khu vực to lớn xuyên qua biên giới vương quốc, và thường ảnh hưởng tác động đến rất nhiều người. ” WHO chia đại dịch thành 6 quá trình miêu tả quá trình một loại virus cúm mới nhiễm trùng vài người tiên phong rồi tăng trưởng thành dịch. Điều này mở màn đa phần là sự lây nhiễm ở động vật hoang dã, với một vài ca động vật hoang dã lây nhiễm qua người, sau đó đến quá trình virus mở màn phát tán trực tiếp giữa người sang người, và ở đầu cuối là dịch bệnh khi sự lây nhiễm phân bổ trên toàn thế giới.

Các đại dịch hiện tại

HIV và AIDS

HIV lây sang Hoa Kỳ và nhiều nơi khác của quốc tế mở màn vào khoảng chừng năm 1969. HIV, loại virus gây bệnh AIDS, hiện là một đại dịch, với vận tốc lây nhiễm khoảng chừng 25 % ở nam và đông châu Phi. Năm 2006, tỉ lệ nhiễm HIV trong số phụ nữ mang thai ở Nam Phi là 29,1 %. Việc giáo dục hiệu suất cao về bảo đảm an toàn tình dục và cảnh báo nhắc nhở lây truyền qua đường máu đã giúp làm giảm vận tốc lây nhiễm ở nhiều nước thuộc châu Phi với sự tương hỗ của các chương trình vương quốc. Tốc độ lây nhiễm đang tăng trở lại ở châu Á và châu Mỹ. AIDS hoàn toàn có thể giết chết 31 triệu dân ở Ấn Độ và 18 triệu theo các điều tra và nghiên cứu của U.N. Số người chết do AIDS ở châu Phi hoàn toàn có thể lên đến 90 – 100 triệu vào năm 2025. Đại dịch COVID-19 hay còn được gọi là đại dịch viêm phổi cấp do chủng mới của virus corona là một đại dịch truyền nhiễm gây ra bởi virus SARS-CoV-2 và các biến thể của nó đang ảnh hưởng tác động đến 203 / 204 vương quốc và vùng chủ quyền lãnh thổ. Dịch mở màn bùng phát từ tháng 12 năm 2019 tại thành phố Vũ Hán thuộc tỉnh Hồ Bắc ở miền Trung Trung Quốc, khi một nhóm người bị viêm phổi không rõ nguyên do đã tiếp xúc hầu hết với các người kinh doanh thao tác tại chợ kinh doanh món ăn hải sản Hoa Nam, nơi bán động vật hoang dã sống và được cho là khu vực bùng phát dịch bệnh tiên phong – điều này vẫn đang còn nhiều tranh cãi. Các nhà khoa học Trung Quốc sau đó đã phân lập được một loại coronavirus mới, được WHO lúc đó trong thời điểm tạm thời gọi là 2019 – nCoV, có trình tự gen giống tối thiểu 79,5 % với SARS-CoV trước đây. Sự lây nhiễm từ người sang người đã được xác nhận cùng với tỉ lệ bùng phát dịch tăng nhanh từ giữa tháng 1 năm 2023 và hiện tại số người nhiễm đã cán mốc hơn 190 triệu với hơn 4 triệu người tử trận .

Đại dịch và dịch bệnh nổi tiếng trong lịch sử vẻ vang

Từ một bệnh có quy mô địa phương, bệnh tả đã trở thành một bệnh lây truyền và gây chết người nhiều nhất trong thế kỷ 19, dịch bệnh đã giết chết 10 triệu người.

Dịch tả lần thứ 4 (1863–1875). Lây lan chủ yếu ở châu u và châu Phi. Có ít nhất 30.000 trong số 90.000 Mecca khách hành hương là nạn nhân của dịch bệnh. Dịch đã cướp đi 90.000 mạng sống ở Nga năm 1866. Năm 1866, dịch bùng phát ở Bắc Mỹ, giết khoảng 50.000 người.Dịch tả lần thứ 5 (1881–1896). Dịch tả 1883–1887 đã cướp đi 250.000 người ở châu u và ít nhất 50.000 ở châu Mỹ. Bệnh tả đã giết 267.890 người ở Nga (1892); 120.000 ở Tây Ban Nha;[20] 90.000 ở Nhật và 60.000 ở Ba Tư. Năm 1892, bệnh tả đã nhiễm vào nguồn nước cấp ở Hamburg, và làm 8606 người chết.[21]Dịch tả lần thứ 6 (1899–1923). Đại dịch này ảnh hưởng ít ở châu u do các cải tiến trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng, nhưng ở Nga vẫn bị ảnh hưởng nặng với hơn 500.000 người chết trong 1/4 đầu của thế kỷ 20.[22] Đại dịch này đã giết hơn 800.000 người ở Ấn Độ. Giai đoạn 1902–1904 bệnh tả đã cướp đi hơn 200.000 người ở Philippines.[23] Có 27 lần dịch bệnh đã được ghi nhận là trong các thời kỳ hành hương đến Mecca từ thế kỷ 19 đến năm 1930, và có hơn 20.000 người hành hương chết vì bệnh tả trong khoảng 1907–08 hajj.[24]Dịch tả lần thứ 7 (1962–66). Bắt đầu ở Indonesia, gọi là El Tor, và sau đó đến Bangladesh năm 1963, Ấn Độ năm 1964, và Liên Xô năm 1966.

Cảnh báo của WHO về các tiến trình của đại dịch cúm Đậu mùa là căn bệnh rất dễ lây lan do virus Variola. Bệnh này đã giết khoảng chừng 400.000 người châu u mỗi năm trong suốt các năm cuối thế kỷ 18. [ 38 ] Trong suốt thế kỷ 20, số người chết do đậu mùa ước tính hoàn toàn có thể là 300 – 500 triệu. [ 39 ] Gần đây hơn vào đầu thập niên 1950, có khoảng chừng 50 triệu ca đậu mùa xảy ra trên toàn quốc tế mỗi năm. [ 40 ] Sau các chiến dịch tiêm vắc-xin thành công xuất sắc trong suốt thế kỷ 19 và 20, WHO ghi nhận đã xoá sổ đậu mùa vào tháng 12 năm 1979. Cho đến thời nay, đậu mùa là bệnh duy nhất lây nhiễm người đã bị vô hiệu trọn vẹn. [ 41 ] Về lịch sử dân tộc, sởi xuất hiện trên khắp quốc tế, vì nó rất dễ lây nhiễm. Theo chương trình Tiêm chủng Quốc gia Hoa Kỳ, 90 % người dân bị nhiễm sởi vào tuổi 15. Trước khi vắc-xin được đưa ra năm 1963, có khoảng chừng 3 – 4 triệu ca nhiễm ở Hoa Kỳ mỗi năm. [ 42 ] Trong khoảng chừng 150 năm qua, sởi đã giết khoảng chừng 200 triệu người trên toàn thế giới. [ 43 ] Chỉ riêng năm 2000, sởi đã giết khoảng chừng 777.000 người trên toàn thế giới, trong tổng số khoảng chừng 40 triệu ca nhiễm. [ 44 ]Năm 1529, sởi bùng phát ở Cuba đã giết 2/3 trong số người địa phương đã từng mắc bệnh đậu mùa. [ 45 ] Dịch đã tàn phá México, Trung Mỹ, và văn minh Inca. [ 46 ]

Một phần ba dân số hiện tại của thế giới bị nhiễm Mycobacterium tuberculosis, và các ca nhiễm mới hiện với tốc độ 1 ca/giây.[47] Khoảng 5–10% các ca nhiễm tiềm ẩn cuối cùng sẽ phản triển thành bệnh hoạt động, trong đó nếu không được điều trị sẽ giết hơn phân nửa số nạn nhân. Hàng năm, 8 triệu người phát bệnh lao, và 2 triệu người chết do bệnh này trên toàn cầu.[48] Trong thế kỷ 19, lao đã giết khoảng 1/4 người trưởng thành ở châu u;[49] vào năm 1918 một trong 6 ca tử vong ở Pháp là do bệnh lao. Vào cuối thế kỷ 19, 70 đến 90% trong số cư dân đô thị ở châu u và Bắc Mỹ bị nhiễm M. tuberculosis, và khoảng 40% ca tử vong trong tầng lớp lao động ở các thành phố là do virus lao.[50] Trong thế kỷ 20, bệnh lao đã giết chết khoảng 100 triệu người.[43] Lao vẫn là một trong các vấn đề sức khỏe quan trọng nhất trong thế giới đang phát triển.[51]

Bệnh phong do vi trùng, Mycobacterium leprae gây ra. Đây là loại bệnh mãn tính với thời gian ủ bệnh lên đến 5 năm. Từ năm 1985, 15 triệu người trên thế giới đã được chữa khỏi bệnh phong.[52] Năm 2002, 763.917 các ca mới được phát hiện. Ước tính có khoảng 1 đến 2 triệu người bị tàn tật vĩnh viễn do bệnh phong.[53]

Bạn đã thật sự hiểu về cộng đồng LGBT? • Hello Bacsi

Theo các tài liệu, phong đã ảnh hưởng đến con người từ ít nhất năm 600 TCN, và đã được công nhận trong các nền văn minh của Trung Quốc, Ai Cập và Ấn Độ cổ đại.[54] Trong suốt thời kỳ Thượng Trung cổ, Tây u chứng kiến sự bùng nổ chưa từng thấy của bệnh phong.[55][56] Nhiều leprosaria, hay bệnh viện phong mọc lên ở thời Trung Cổ; Matthew Paris ước tính trong đầu thế kỷ 13 có khoảng 19.000 bệnh viện ở khắp châu u.[57]

Sốt rét phân bổ rộng khắp các khu vực nhiệt đới gió mùa và cận nhiệt đới, gồm có các phân của châu Mỹ, châu Á, và châu Phi. Mỗi năm có khoảng chừng 350 – 500 triệu ca sốt rét. [ 58 ] Kháng thuốc đặt ra một yếu tố ngày càng tăng trong việc điều trị sốt rét trong thế kỷ 21, vì kháng thuốc hiện thông dụng cho toàn bộ các nhóm thuốc chống sốt rét, trừ artemisinins. [ 59 ]

Sốt rét từng phổ biến ở châu u và Bắc Mỹ, nơi mà ngày nay nó không còn tồn tại.[60] Sốt rét có thể đã góp phần làm suy yếu đế quốc La Mã.[61] Dịch bệnh trở nên nổi tiếng với tên gọi “sốt La Mã”.[62] Plasmodium falciparum trở thành mối đe dọa thực sự đối với người dân thuộc địa và người bản địa khi nó được du nhập vào châu Mỹ cùng với việc buôn bán nô lệ. Sốt rét đã tàn phá thuộc địa Jamestown và tàn phát miền Nam và Trung đông. Đến năm 1830 nó đến tây bắc Thái Bình Dương.[63] Trong nội chiến Hoa Kỳ, có hơn 1,2 triệu ca sốt rét trong số lính của hai phía.[64] Phía nam Hoa Kỳ tiếp tục bị ảnh hưởng với hàng triệu ca sốt rét trong thập niên 1930.[65]

Sốt vàng da

Sốt vàng da là nguồn gốc của nhiều dịch bệnh tàn phá. [ 66 ] Các thành phố xa về phía bắc của Thành Phố New York, Philadelphia, và Boston đã từng bị dịch bệnh này tiến công. Năm 1793, một trong các dịch bệnh sốt vàng da lớn nhất trong lịch sử dân tộc Hoa Kỳ đã giết chết 5.000 người dân Philadelphia — chiếm gần 10 % dân số thành phố này. [ 67 ] Khoảng phân nửa công dân đã rời bỏ thành phố, gồm có cả George Washington. Khoảng 300.000 người được tin là đã chết do sốt vàng da ở Tây Ban Nha trong suốt thế kỷ 19. [ 68 ] Trong thời kỳ thuộc địa, Châu Phi trở nên nổi tiếng vì ” các nấm mộ của người da trắng ” do sốt rét và sốt vàng da. [ 69 ] Đại dịch Antonine từ năm 165 đến 180, còn được gọi là Đại dịch Galen ( tên của bác sĩ Hy Lạp sống ở Đế quốc La Mã đã diễn đạt bệnh dịch này ), là một đại dịch cổ đại đã được đưa tới Đế quốc La Mã bởi lực lượng quân đội quay trở lại từ các chiến dịch tại vùng Cận Đông. Các học giả đã hoài nghi nó là bệnh đậu mùa hoặc bệnh sởi, dịch hạch nhưng nguyên do thực sự vẫn chưa được xác lập. Tổng số ca tử trận được ước tính là 5 triệu, và căn bệnh này đã giết chết một phần ba dân số ở 1 số ít vùng và tàn phá quân đội La Mã .Cái Chết Đen là tên gọi của một đại dịch xảy ra ở châu Á và châu u trong thế kỷ XIV, mà đỉnh điểm là ở châu u từ năm 1346 đến năm 1351, với số lượng người chết ở châu u và châu Á từ 75-200 triệu người. [ 70 ] [ 71 ] [ 72 ]

Các đại dịch đang và hoàn toàn có thể xảy ra trong tương lai

Sốt xuất huyết

Bệnh sốt xuất huyết gây ra bởi một số họ virus sau: Arenavirus, Filoviridae, Bunyaviridae và Flavivirus. Một số loài virus có thể gây bệnh nhẹ như sốt Nephropathia Scandinavia, trong khi đó một số loài khác có thể gây bệnh tương đối nặng, thậm chí có thể gây tử vong, chẳng hạn như sốt Lassa, virus Marburg, virus Ebola, sốt xuất huyết Bolivia, Hantavirus (sốt xuất huyết Triều Tiên), sốt xuất huyết Crimea-Congo, và sốt xuất huyết Dengue. Đây là bệnh sốt cao có xuất huyết, có thể quy vào các chứng ôn dịch, thời độc, thử táo dịch hoặc thấp nhiệt. Sốt xuất huyết được truyền qua muỗi, đặc biệt là muỗi vằn.

Bài cụ thể : SARSSARS hay Hội chứng hô hấp cấp tính nặng là một chứng bệnh hô hấp ở con người gây ra bởi virus. Giữa tháng 11 năm 2002 đến tháng 7 năm 2003, bùng phát dịch SARS ở Hồng Kông gần như trở thành một đại dịch, với 8.096 trường hợp và 774 trường hợp tử vong trên toàn quốc tế [ 73 ] ( 10,9 % tử trận ) theo Tổ chức Y tế Thế giới. [ 74 ] Trong vòng vài tuần, SARS lây lan từ Hồng Kông sang lây nhiễm các cá thể khác tại 37 vương quốc vào đầu năm 2003 .SARS không được công bố đã được loại trừ ( không giống như bệnh đậu mùa ), vì nó vẫn hoàn toàn có thể xuất hiện ở các hồ chứa vật chủ tự nhiên của nó ( quần thể động vật hoang dã ) và có năng lực hoàn toàn có thể trở lại trong tương lai. Trường hợp tử trận của SARS là ít hơn 1 % người ở độ tuổi 24 hoặc trẻ hơn, 6 % so với các người 25 đến 44, 15 % so với các người 45 đến 64, và hơn 50 % so với các người trên 65 tuổi .

Đại dịch Covid-19 (còn được gọi là viêm phổi Vũ Hán, cúm Vũ Hán, viêm phổi Trung Quốc,…) là một đại dịch truyền nhiễm gây ra bởi virus SARS-CoV-2 đang ảnh hưởng đến 212 quốc gia và vùng lãnh thổ. Dịch bắt đầu bùng phát từ tháng 12 năm 2019 tại thành phố Vũ Hán thuộc tỉnh Hồ Bắc ở miền Trung Trung Quốc, khi một nhóm người bị viêm phổi không rõ nguyên nhân đã tiếp xúc chủ yếu với các người buôn bán làm việc tại Chợ bán buôn hải sản Hoa Nam, nơi bán động vật sống và được cho là địa điểm bùng phát dịch bệnh đầu tiên – điều này vẫn đang còn nhiều tranh cãi. Các nhà khoa học Trung Quốc sau đó đã phân lập được một loại coronavirus mới, được WHO lúc đó tạm thời gọi là 2019-nCoV, có trình tự gen giống ít nhất 79,5% với SARS-CoV trước đây. Sự lây nhiễm từ người sang người đã được xác nhận cùng với tỉ lệ bùng phát dịch tăng nhanh vào giữa tháng 1 năm 2023.

Xem thêm: Mạng ngang hàng là gì?

Tính đến ngày 27 tháng 1 năm 2023, đã có 100,989,348 người nhiễm, 2,171,104 người tử trận tại 238 vương quốc và vùng chủ quyền lãnh thổ với số ca tử trận được ghi nhận nhiều nhất là ở Hoa Kỳ ( 435,910 ca ) và số ca nhiễm được ghi nhận nhiều nhất là ở Hoa Kỳ ( 26,025,400 ca ) .