“Hãy cứ khao khát, hãy cứ dại khờ” (“Stay hungry, Stay foolish”)

“Hãy cứ khao khát, hãy cứ dại khờ”

“ Tôi rất vinh dự được ở đây ngày hôm nay trong buổi lễ tốt nghiệp của những bạn từ một ngôi trường Đại Học số 1 quốc tế. Nói thật là tôi chưa khi nào tốt nghiệp Đại học. Đây là khoảnh khắc gần nhất của tôi với một buổi lễ tốt nghiệp. Hôm nay tôi muốn kể với những bạn ba câu truyện trong cuộc sống tôi. Chỉ vậy thôi, không có gì to tát cả. Chỉ ba câu truyện . C U CHUYỆN THỨ NHẤT LÀ VỀ SỰ KẾT NỐI

Tôi bỏ học Đại học Reed sau 6 tháng học, nhưng sau đó tôi vẫn ở lại trường trong khoảng 18 tháng, trước khi thật sự rời đi. Vậy vì sao tôi bỏ học?

“Hãy cứ khao khát, hãy cứ dại khờ” (“Stay hungry, Stay foolish”)

Chuyện mở màn từ trước khi tôi sinh ra. Mẹ đẻ mang thai tôi khi là một sinh viên trẻ chưa kết hôn, nên quyết định hành động gửi tôi làm con nuôi. Bà tin chắc rằng tôi cần được những người được học tập tử tế nuôi dưỡng, nên đã sắp đặt để tôi được hai vợ chồng luật sư nhận nuôi sau khi sinh. Tuy nhiên khi tôi vừa sinh ra, hai vợ chồng luật sư đổi khác quyết định hành động của họ và muốn nhận nuôi một bé gái. Vì thế cha mẹ nuôi tôi giờ đây, khi đó nằm trong list chờ, nhận được điện thoại thông minh lúc nửa đêm với lời đề xuất : “ Chúng tôi có một bé trai chưa được sắp xếp, ông bà có muốn nhận cháu không ? ”. Họ vấn đáp : “ Đương nhiên rồi. ” Mẹ đẻ tôi sau đó phát hiện ra mẹ nuôi tôi chưa tốt nghiệp ĐH, cha nuôi thì còn chưa tốt nghiệp trung học. Bà phủ nhận ký sách vở cho con nuôi. Bà chỉ xuôi lòng chấp thuận đồng ý vài tháng sau đó, khi cha mẹ nuôi hứa rằng tôi sẽ được cho học Đại Học . Đó là khởi đầu của đời tôi. 17 năm sau, tôi vào Đại Học đúng như lời hứa đó. Nhưng tôi đã ngây thơ chọn một ngôi trường đắt đỏ gần như Stanford, và hàng loạt số tiền tiết kiệm chi phí của cha mẹ tôi, những người thuộc những tầng lớp lao động chân tay, đã phải dành để trả tiền học phí. Sau 6 tháng, tôi thấy việc đó chẳng ích lợi gì. Tôi không có ý tưởng sáng tạo gì về việc tôi muốn làm gì với đời sống của mình, cũng như không hiểu làm thế nào mà trường Đại học sẽ giúp tôi có câu vấn đáp. Thế mà tôi lại ở đây, tiêu hết số tiền mà cha mẹ đã tích góp cả đời họ. Bởi vậy, tôi quyết định hành động nghỉ học và tin rằng mọi chuyện sẽ dần ổn thỏa. Tôi có hơi thấp thỏm vào lúc đó, nhưng khi nhìn lại, đây là một trong những quyết định hành động sáng suốt nhất của tôi. Giây phút tôi bỏ học tôi hoàn toàn có thể ngừng theo học những môn bắt buộc mà bản thân không thấy hứng thú, và khởi đầu học những môn có vẻ như hay ho . Giai đoạn đó thật ra không tự do gì. Tôi không có phòng ký túc xá, nên phải ngủ dưới sàn ở phòng của bè bạn. Tôi đi trả vỏ chai để lấy tiền để mua đồ ăn, và đi bộ 7 dặm băng qua thị xã vào mỗi tối chủ nhật, để nhận 1 bữa ăn từ thiện ngon mỗi tuần tại đền thờ Hare Krishna. Tôi yêu khoảng chừng thời hạn đó. Và rất nhiều điều tôi va vấp vào trong khi đi theo tiếng gọi của trí tò mò và trực giác vào thời gian đó, đã trở nên vô giá so với tôi sau này. Để tôi cho những bạn một ví dụ : ĐH Reed lúc đó phân phối khóa học về viết chữ thư pháp gần như là tốt nhất trong nước. Khắp khuôn viên trường là những tấm poster, hình tượng, tranh vẽ với những mẫu thư pháp bằng tay tuyệt đẹp. Do đã bỏ học nên tôi không phải đến những buổi học thường thì, tôi quyết định hành động vào học lớp dạy thư pháp. Tôi học về những kiểu mặt chữ, về khoảng phương pháp biến hóa giữa những cặp chữ khác nhau, và những gì làm cho một bộ chữ trông tuyệt vời. Những gì tôi được học thật xinh xắn, mang tính lịch sử dân tộc và thẩm mỹ và nghệ thuật theo phương pháp mà những môn khoa học không thể nào có được, và khiến tôi thật sự mê hồn . Những thứ này tưởng chừng như không có ứng dụng trong thực tiễn nào trong đời sống của tôi. Thế nhưng 10 năm sau, khi chúng tôi đang phong cách thiết kế máy tính Macintosh tiên phong, mọi thứ trở lại hữu dụng với tôi. Và chúng tôi phong cách thiết kế hàng loạt những kiểu chữ nghệ thuật và thẩm mỹ vào Mac – đó là máy tính tiên phong có những font chữ thẩm mỹ và nghệ thuật đẹp. Nếu tôi chưa từng tham gia khoá học đó ở trường ĐH, máy Mac sẽ không khi nào có nhiều kiểu chữ, hoặc có khoảng phương pháp giữa những chữ phù hợp như vậy. Và nhiều năng lực sẽ không có máy tính nào có những phông chữ ( sau này Windows chỉ sao chép lại của Mac ). Nếu tôi chưa từng bỏ học, tôi sẽ không khi nào tham gia lớp học dạy viết chữ đẹp, máy tính cá thể sẽ không có được những font chữ thẩm mỹ và nghệ thuật như thời nay. Đương nhiên tôi không thể kết nối những chuyện này khi tôi còn học ĐH. Nhưng ở thời gian 10 năm sau nhìn lại, mọi thứ thật rõ ràng . Một lần nữa, những bạn không thể kết nối những sự kiện khi nhìn về phía trước, bạn chỉ hoàn toàn có thể liên kết chúng khi nhìn lại sau này. Vì vậy những bạn phải có niềm tin rằng những sự kiện ngày hôm nay sẽ liên kết lại trong tương lai. Bạn phải tin điều gì đó, linh tính, số phận, đời sống, luật nhân quả, bất kể điều gì – chính do tin rằng những điều bạn làm sẽ liên kết trên đường đời cho bạn tự tin để đi theo trái tim mình. Thậm chí cả khi nó dẫn bạn chệch khỏi những con đường nhiều người đi, và điều đó sẽ làm ra mọi sự độc lạ . C U CHUYỆN THỨ HAI LÀ VỀ TÌNH YÊU VÀ MẤT MÁT Tôi đã như mong muốn vì tìm ra được điều mình muốn làm từ lúc còn trẻ. Woz và tôi đã xây dựng Apple từ gara của mái ấm gia đình tôi khi tôi mới 20. Chúng tôi thao tác cật lực, và trong 10 năm Apple đã tăng trưởng từ 2 người trong gara thành một công ty trị giá 2 tỉ đô với hơn 4000 nhân viên cấp dưới. Chúng tôi mới ra đời mẫu sản phẩm tuyệt vời nhất – máy Macintosh – một năm trước, và tôi mới bước sang tuổi 30. Và rồi tôi bị sa thải. Làm thế nào mà bạn bị sa thải khỏi công ty mà chính bạn sáng lập ? Khi mà Apple vững mạnh, chúng tôi thuê một người mà tôi nghĩ rằng rất năng lực để cùng quản lý công ty với tôi, và trong năm tiên phong mọi chuyện diễn ra tốt đẹp. Nhưng rồi tầm nhìn của chúng tôi mở màn trở nên độc lạ và sau cuối chúng tôi xung đột với nhau. Khi đó, hội đồng quản trị ưng ý với người kia hơn. Vậy là vào tuổi 30 tôi bị sa thải, một phương pháp khá công khai minh bạch. Điều từng là điểm trung tâm của hàng loạt cuộc sống tôi đã không còn, và điều đó thật kinh hoàng .

Tôi thật sự không biết làm gì trong vài tháng tiếp theo. Tôi cảm thấy mình đã để thế hệ doanh nhân đi trước thất vọng từ những trông đợi của họ dành cho tôi. Tôi gặp David Packard và Bob Noyce, xin lỗi họ vì đã làm hỏng mọi chuyện. Tôi trở thành một hình mẫu thất bại và tôi nghĩ về việc rời khỏi thung lũng Silicon. Nhưng có một điều tốt đẹp lóe lên trong bóng tối – đó là tôi vẫn yêu những công việc của mình. Những sự kiện ở Apple không thay đổi điều đó chút nào. Tôi đã bị chối bỏ, nhưng tôi vẫn yêu. Và tôi quyết định làm lại từ đầu.

Lúc đó tôi không biết rằng, hóa ra việc bị sa thải khỏi Apple là điều tuyệt vời nhất hoàn toàn có thể xảy ra với mình. Gánh nặng của sự thành công xuất sắc được sửa chữa thay thế bởi sự nhẹ nhõm, thảnh thơi của một khởi đầu mới, ít chắc như đinh hơn về mọi thứ. Nó giải phóng tôi để bước vào một trong những tiến trình phát minh sáng tạo nhất trong đời mình . Trong 5 năm tiếp theo, tôi xây dựng NeXT, và một công ty nữa tên là Pixar, và yêu một người phụ nữ tuyệt vời giờ trở thành vợ tôi. Pixar tiến tới tạo ra bộ phim hoạt hình dựng bằng máy tính tiên phong trên quốc tế, Câu Chuyện Đồ Chơi ( Toy Story ), và giờ đây nó là xưởng phim hoạt hình thành công xuất sắc nhất quốc tế. Trong một diễn biến lớn khác, Apple mua lại NeXT, và tôi trở lại Apple, công nghệ tiên tiến chúng tôi tăng trưởng tại NeXT trở thành trái tim cho sự phục hưng của Apple, và Laurene và tôi giờ có một mái ấm gia đình tuyệt vời . Tôi khá chắc rằng tổng thể điều trên sẽ không xảy ra nếu tôi không bị sa thải khỏi Apple. Nó là liều thuốc đắng, nhưng tôi đoán là tôi cần nó. Đôi khi đời sống sẽ giáng cho bạn một đòn chí mạng ( hit you in the head with a brick ). Đừng mất niềm tin. Tôi tin rằng điều duy nhất đã giúp tôi kiên trì bước tiếp là việc tôi yêu thích những điều tôi làm. Bạn phải tìm ra điều bạn yêu. Điều này đúng cho cả việc làm và cả những người bạn yêu. Công việc sẽ chiếm một hầu hết của cuộc sống bạn, và phương pháp duy nhất để thật sự cảm thấy thỏa mãn nhu cầu là làm những gì bạn tin là điều vĩ đại. Và phương pháp duy nhất để làm những điều vị đại là yêu quý điều bạn làm. Nếu bạn vẫn chưa tìm thấy nó, hãy liên tục tìm kiếm. Đừng yên phận. Và giống như mọi chuyện tương quan đến trái tim, bạn sẽ tự biết nó là điều bạn yêu khi bạn tìm được nó. Và, như mọi mối quan hệ tuyệt vời, nó sẽ chỉ ngày càng bền chặt và tốt hơn theo thời hạn. Vậy nên hãy tìm kiếm. Đừng yên phận . C U CHUYỆN THỨ 3 CỦA TÔI LÀ VỀ CÁI CHẾT Khi tôi 17 tuổi, tôi đọc được một trích dẫn : ” Nếu ngày nào bạn cũng sống như thể đó là ngày sau cuối trong đời, một ngày bạn sẽ chắc như đinh đúng về điều đó. ” Nó gây ấn tượng với tôi, và kể từ đó, trong vòng 33 năm qua, tôi nhìn vào gương vào mỗi buổi sáng và tự hỏi bản thân : ” Nếu thời điểm ngày hôm nay là ngày sau cuối của đời mình, liệu mình có muốn làm những gì mình đang định làm không ? ”. Và bất kể khi nào câu vấn đáp là “ Không ” trong quá nhiều ngày liên tục, tôi biết rằng mình cần phải đổi khác một điều gì đó. Việc luôn nhớ rằng tôi sẽ chết là điều quan trọng nhất giúp tôi đưa ra những quyết định hành động lớn trong cuộc sống. Bời vì gần như mọi thứ – mọi kì vọng bên ngoài, mọi sự tự phụ, mọi nỗi sợ hãi về hổ thẹn hay thất bại – chúng đều rơi rụng đi khi đương đầu với cái chết, và chỉ những gì thật sự quan trọng là còn lại. Nhớ rằng bạn sẽ chết là phương pháp tốt nhất mà tôi biết để tránh cái bẫy của việc nghĩ rằng bạn có gì đó để mất. Bạn trở nên trần trụi. Không có nguyên do gì để không đi theo con tim mình . Khoảng một năm trước tôi được chuẩn đoán mắc ung thư. Hôm đó tôi đi chụp cắt lớp lúc 7 h30 sáng, và nó chỉ ra rằng tôi có một khối u ở tuyến tụy. Tôi còn không biết tuyến tụy là gì. Các bác sĩ nói với tôi rằng đây là dạng ung thư gần như là không hề chữa khỏi, và tôi chỉ nên kì vọng sống không quá 3 tới 6 tháng. Bác sĩ khuyên tôi về nhà và sắp xếp lại việc làm, phương pháp nói tránh của những bác sĩ cho việc “ chuẩn bị sẵn sàng cho cái chết đi ”. Điều đó có nghĩa rằng cố gắng nỗ lực để nói với con cái của bạn những gì bạn từng nghĩ là sẽ trao đổi với chúng trong 10 năm tới chỉ trong vài tháng. Nó có nghĩa rằng mọi thứ được sắp xếp chu tất để mái ấm gia đình bạn nhẹ lòng. Nó có nghĩa rằng hãy nói những lời tạm biệt . Tôi sống với chuẩn đoán này cả ngày hôm đó. Tới buổi tối tôi làm một xét nghiệm, khi mà họ chọc ống nội soi qua cổ họng tôi, qua dạ dày và ruột, chọc một cây kim vào tụy để lấy mẫu khối u. Tôi được gây mê, rồi vợ tôi nói với tôi rằng, khi họ kiểm tra mẫu tế bào dưới kính hiển vi, những bác sĩ mở màn khóc chính bới đó hóa ra là một dạng ung thư tụy rất hiếm mà hoàn toàn có thể chữa được bằng phấu thuật. Tôi triển khai phẫu thuật, và thật biết ơn vì giờ tôi đã ổn . Đó là thưởng thức cận kề với cái chết nhất của tôi. Sống qua thưởng thức đó, giờ đây tôi hoàn toàn có thể nói với những bạn điều này một phương pháp chắc như đinh hơn là một người chỉ biết đến cái chết như một khái niệm thuần túy . Không ai muốn chết cả. Kể cả những ai muốn lên thiên đường cũng không muốn chết chỉ để lên thiên đường. Thế nhưng chết là điểm cuối của cuộc hành trình dài của tổng thể tất cả chúng ta. Không có ai từng trốn được khỏi nó. Và điều đó là lẽ tự nhiên như nó phải thế, do tại Cái Chết có lẽ rằng là ý tưởng vĩ đại nhất của Sự Sống. Nó là thứ giúp Sự Sống biến hóa. Nó dẹp đi những thứ già cỗi để dọn đường cho cái mới. Ngay lúc này đây những bạn là cái mới, nhưng một ngày nào đó không xa, bạn sẽ dần trở thành cái cũ và được dẹp đi. Xin lỗi vì đã hơi thảm kịch, nhưng điều đó là thực sự . Thời gian của bạn là hạn chế, vậy nên đừng tiêu tốn lãng phí nó đi sống cuộc sống của kẻ khác. Đừng bị mắc kẹt trong giáo điều – đừng sống đời sống theo những điều người khác nghĩ. Đừng để sự ồn ào từ quan điểm kẻ khác nhấn chìm giọng nói bên trong bản thân mình. Và quan trọng nhất, hãy có can đảm và mạnh mẽ để đi theo trái tim và trực giác. Chúng theo một phương pháp nào đó đã biết con người mà bạn thật sự muốn trở thành. Mọi điều khác chỉ là thứ yếu . Khi tôi còn trẻ, có một tạp chí tuyệt vời tên là The Whole Earth Catalog, một trong những ấn phẩm vĩ đại, “ kinh thánh ” của thế hệ tôi. Nó được sáng lập nên bởi Stewart Brand ở Menlo Park ngay gần đây. Đó là cuối thập niên 60, trước khi có máy tính cá thể và ứng dụng in, nên nó trọn vẹn được triển khai bởi máy đánh chữ, kéo và máy ảnh polaroid. Nó giống như là Google dưới dạng một cuốn sách, 35 năm trước khi Google sinh ra : nó đầy lý tưởng, tràn ngập bởi những công cụ gọn gẽ và ý niệm vĩ đại .

Stewart và nhóm của ông đã cho ra nhiều số của The Whole Earth Catalog, và khi mà nó hoàn thành nhiệm vụ, họ cho ra ấn bản cuối cùng. Đó là vào giữa thập niên 70, khi tôi ở độ tuổi của các bạn. Ở phần bìa sau của ấn bản là một tấm ảnh miền quê vào buổi sáng, kiểu khung cảnh mà bạn có thể bắt gặp nếu bạn là người hay đi đây đi đó. Phía bên dưới là những chữ: “Hãy luôn khát khao. Hãy luôn khờ dại” (“Stay Hungry. Stay Foolish.”). Đó là lời từ biệt cuối cùng của họ. Hãy luôn khát khao. Hãy luôn khờ dại. Và tôi đã luôn mong ước điều đó cho bản thân mình. Giờ đây, khi mà các bạn tốt nghiệp để bắt đầu một hành trinh mới, tôi mong ước điều đó cho các bạn.

Hãy luôn khát khao. Hãy luôn khờ dại . Cảm ơn những bạn rất nhiều Steve Jobs ”