Nhiễm trùng đường tiết niệu chính là bệnh rất nhiều phổ biến, xuất hiện trên 50 – 60% phụ nữ , và đứng thứ 3 trong những bệnh nhiễm trùng ở trẻ em. Bệnh có thể đã được điều trị khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, nếu không phát hiện , và chữa trị dứt điểm, tình trạng viêm nhiễm có thể gây ra nhiều biến chứng như áp xe quanh thận, nhiễm trùng huyết…
Nhiễm trùng đường tiết niệu là gì vậy?
Nhiễm trùng đường tiết niệu hay nhiễm khuẩn đường tiết niệu hoặc nhiễm trùng tiểu (Urinary Tract Infection – UTI) là tình trạng viêm nhiễm ở bất kỳ bộ phận nào của hệ tiết niệu – thận, niệu quản, bàng quang , niệu đạo. Trong đó, hầu hết những bệnh nhiễm khuẩn thường liên quan đến đường tiết niệu dưới gồm bàng quang và niệu đạo. (1)
Bạn đang xem: đường tiết niệu là gì
Bạn đang đọc: Nhiễm trùng đường tiết niệu: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị
Nhiễm trùng bàng quang có thể gây nên những cơn đau đớn , và cảm thấy khó chịu. Tuy nhiên, hậu quả nghiêm trọng cũng sẽ xảy ra nếu nhiễm trùng đường tiểu lây lan đến thận. Thông thường, bác sĩ sẽ chữa bệnh đường tiết niệu bằng thuốc kháng sinh. Nhưng những chuyên gia tiết niệu khuyên nên thực hiện nguyên tắc “phòng bệnh hơn chữa bệnh” để giúp cho ngăn ngừa nguy cơ bị nhiễm trùng hiệu quả nhất hơn.
Cấu tạo , chức năng hệ tiết niệu
Hệ tiết niệu phối hợp với phổi, da, ruột… duy trì sự cân bằng của những chất hóa học , nước trong cơ thể. Một người trưởng thành loại bỏ khoảng 800 – 2.000 ml/ngày dựa ở trên lượng chất lỏng tiêu thụ hàng ngày, tương đương 2 lít.
Cơ quan chính của hệ tiết niệu chính là thận, bộ phận hình hạt đậu nằm ngay dưới khung xương sườn ở giữa lưng. Thận có vai trò loại bỏ urê – chất thải được hình thành do sự phân hủy protein – ra khỏi máu thông qua những đơn vị lọc nhỏ gọi chính là nephron. Mỗi nephron bao gồm một quả bóng được hình thành đến từ những mao mạch máu nhỏ, được gọi chính là cầu thận. Một ống nhỏ đã được gọi chính là ống thận. Urê cùng với nước và những chất thải khác tạo thành nước tiểu khi nó đi qua những nephron , và xuống những ống thận của thận.
Từ thận, nước tiểu đi xuống hai ống mỏng, đã được gọi là niệu quản, đến bàng quang. Niệu quản dài khoảng 20 – 25 cm. Những cơ ở thành niệu quản thường xuyên co thắt , và thư giãn để đẩy nước tiểu ra khỏi thận, tránh nước tiểu ứ đọng gây nhiễm trùng thận. Một lượng nhỏ nước tiểu được thải vào bàng quang đến từ niệu quản khoảng 10-15 giây/lần.
Bàng quang là một cơ quan rỗng, hình quả bóng nằm trong khung chậu. Nó đã được giữ cố định bởi hệ thống dây chằng gắn với những cơ quan khác , xương chậu. Bàng quang lưu trữ nước tiểu cho đến khi não, báo hiệu đã sẵn sàng để thải ra ngoài. Bàng quang khỏe mạnh có thể chứa tới gần nửa lít nước tiểu trong 2-5 giờ.
Để ngăn rò rỉ, những cơ tròn được gọi là cơ vòng, đóng chặt xung quanh lỗ bàng quang vào niệu đạo. Sự khác biệt duy số 1 giữa hệ tiết niệu của nữ giới , nam giới là độ dài của niệu đạo. Ở nữ giới, niệu đạo dài khoảng 3,8-5,1 cm, nằm giữa âm vật , và âm đạo. Ở nam giới, chiều dài niệu đạo vào khoảng 20 cm, chạy theo chiều dài của dương vật và mở ra ở cuối dương vật. Niệu đạo của đàn ông dùng để đào thải nước tiểu, cũng truyền tinh dịch trong quy trình xuất tinh. Do cấu tạo của hệ tiết niệu nên phụ nữ có nguy cơ nhiễm trùng đường tiết niệu cao hơn nam giới.
Dấu hiệu nhiễm trùng đường tiết niệu thường gặp
Dấu hiệu chung
những chứng của bệnh phụ thuộc vào bộ phận nào của đường tiết niệu bị viêm nhiễm (2). Nhiễm khuẩn đường tiết niệu phía dưới ảnh hưởng đến niệu đạo , và bàng quang. Do đó, những biểu hiện của nhiễm trùng đường tiểu bao gồm:
Nóng rát khi đi tiểuTăng tần suất đi tiểu mà không tiểu được nhiềuTăng tính khẩn cấp của việc đi tiểuNước tiểu có máuNước tiểu đụcNước tiểu có màu như nước trà đặcNước tiểu nặng mùiĐau vùng chậu ở phụ nữĐau trực tràng ở nam giới
Nhiễm khuẩn đường tiết niệu phía trên tác động đến thận. Chúng có thể đe dọa tính mạng nếu vi khuẩn di chuyển đến từ thận bị nhiễm trùng vào máu. Tình trạng này được gọi chính là urosepsis, có thể gây nên hạ huyết áp, và sốc và tử vong. Những triệu chứng của nhiễm khuẩn đường tiểu ở trên bao gồm:
Đau ở phần lưng trên , hai bênCảm giác ớn lạnhSốtBuồn nônNôn mửaDấu hiệu chi tiết theo giới tính: Nam giới: Với những triệu chứng trên, giữa đàn ông và phụ nữ không có sự khác biệt. Tuy nhiên, với nhiễm trùng tiết niệu dưới, ở đàn ông đôi khi bao gồm đau trực tràng bên cạnh những chứng chung được miêu tả.Nữ giới: Phụ nữ có thể bị đau vùng chậu, bên cạnh những chứng thông thường khác.
Theo thống kê tỷ lệ nhiễm khuẩn đường tiết niệu ở trẻ em lần lượt là 8% đối với bé gái và 2% đối với bé trai khi lên 5 tuổi. Những biểu hiện thường rất khó phát hiện và gây nghiêm trọng cho sức khỏe của trẻ nếu tình trạng nhiễm trùng diễn tiến nặng.
Dấu hiệu viêm bể thận cấp tính
Tham khảo thêm: Chó salo là gì vậy? Chó salo bao nhiêu ngày thì lấy giống? – Mindovermetal Việt Nam
Người bị viêm bể thận cấp thường có những biểu hiện xuất hiện đột ngột như: sốt cao rét run, kèm theo đau đầu , và mệt mỏi, tiểu buốt, tiểu gắt, tiểu có mủ. Bên cạnh đó, người bệnh có những cơn đau vùng hông , có thể xuất hiện cơn đau quặn thận.
Dấu hiệu viêm bàng quang
Người bị viêm bàng quang thường có những triệu chứng gồm: mắc tiểu thường gặp nhưng mỗi lần tiểu lại ít, nóng rát khi tiểu, nước tiểu có thể có máu , và mùi khó chịu, vùng chậu đau , sốt nhẹ…
Dấu hiệu viêm niệu đạo
Nếu bị viêm niệu đạo, người bệnh sẽ có một số chứng tương tự như đã đề cập ở trên như tiểu khó, tiểu gấp, và đi tiểu thường xuyên, sốt hay ớn lạnh… Với nữ giới, bệnh nhân có thể đau khi quan hệ tình dục, dịch tiết âm đạo bất thường. Ở nam giới cũng sẽ có cảm giác nóng rát khi đi tiểu, xuất hiện máu hoặc tinh dịch trong nước tiểu, đau khi xuất tinh hay nổi hạch ở bẹn…
Nguyên nhân nhiễm trùng tiết niệu
Nhiễm trùng đường tiết niệu thường xảy ra khi vi khuẩn xâm nhập vào đường tiết niệu qua niệu đạo và bắt đầu tăng tốc phát triển trong bàng quang. Mặc dù hệ thống tiết niệu đã được thiết kế để ngăn chặn những “kẻ xâm lược” này, nhưng những biện pháp phòng thủ đôi khi trở nên thất bại. Khi điều đó xảy ra, vi khuẩn cũng sẽ được giữ lại , phát triển thành những ổ viêm tại hệ tiết niệu. (3)
Nhiễm trùng bàng quang hay viêm bàng quang thường do Escherichia coli (E. coli), một những loại vi khuẩn đã được tìm thấy trong đường tiêu hóa, gây ra. Tình trạng này xảy ra khi vi khuẩn được lây lan đến từ hậu môn đến niệu đạo. Bên cạnh đó, do cấu tạo niệu đạo của nữ giới gần với âm đạo nên những tác nhân tạo ra bệnh lây truyền qua đường tình dục (STDs) dễ tấn công niệu đạo gây viêm.
những yếu tố nguy cơ
Như đã nói nhiễm khuẩn tiết niệu thường gặp ở phụ nữ. những yếu tố nguy cơ chi tiết của phụ nữ bao gồm:
Đặc điểm cấu tạo hệ tiết niệu: Chiều dài của niệu đạo ngắn hơn khiến cho vi khuẩn dễ di chuyển đến bàng quang gây nhiễm trùng.Hoạt động tình dục: Phụ nữ hoạt động tình dục thường gặp có xu hướng bị nhiễm bệnh nhiều hơn những phụ nữ ít hoạt động. Đồng thời, có bạn tình mới hoặc nhiều bạn tình cũng thực hiện tăng khả năng mắc bệnh.Dùng những giải pháp kiểm soát sinh sản: Phụ nữ dùng màng chắn hạn chế thai hay là thuốc diệt tinh trùng có thể có khả năng gặp bệnh viêm đường tiết niệu khi mang thai cao hơn.Thời kỳ mãn kinh: Sự suy giảm estrogen gây nên những thay đổi trong đường tiết niệu khiến chị em phụ nữ dễ bị nhiễm trùng.Giai đoạn sinh nở: Do đặc thù của quy trình này nên phụ nữ sinh chỉ bằng phương pháp đẻ mổ sẽ có nhiều nguy cơ bị viêm đường tiết niệu sau sinh hơn nữ giới đẻ thường.
những yếu tố nguy cơ khác
Đường tiết niệu có bất thường bẩm sinh: Tình trạng bất thường về đường tiết niệu khiến cho nước tiểu chưa thể thoát ra ngoài như thông thường hoặc khiến nước tiểu trào ngược lên niệu đạo thực hiện tăng nguy cơ nhiễm bệnh.Sự tắc nghẽn trong đường tiết niệu: Sỏi thận hoặc tăng sinh tuyến tiền liệt cũng làm giữ nước tiểu trong bàng quang , và tạo cơ hội cho nhiễm trùng tiểu xuất hiện.Hệ thống miễn dịch bị ức chế: Bệnh tiểu đường , và những bệnh khác làm suy giảm hệ thống miễn dịch khiến cho bệnh nhân dễ nhiễm khuẩn hơn người khác.dùng ống thông: Những người chưa thể tự đi tiểu , và dùng ống thông có nguy cơ gặp bệnh cao hơn. Tình trạng này bao gồm những người đang nằm viện, người có vấn đề về thần kinh khó kiểm soát khả năng đi tiểu , và bị liệt.Thủ thuật tiết niệu: Phẫu thuật tiết niệu hoặc kiểm tra đường tiết niệu có liên quan đến dụng cụ y tế đều có thể thực hiện tăng nguy cơ phát triển nhiễm trùng đường tiết niệu.
Chẩn đoán nhiễm khuẩn đường tiết niệu
Trước khi đưa ra phác đồ chữa nhiễm khuẩn đường tiết niệu, bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh làm một số xét nghiệm dưới đây: (4)
Phân tích mẫu nước tiểu: Bác sĩ sẽ yêu cầu lấy mẫu nước tiểu của người bệnh để phân tích trong phòng thí nghiệm nhằm tìm ra tế bào bạch cầu, hồng cầu hoặc vi khuẩn. Để bảo đảm độ chính xác của mẫu nước, người bệnh đã được hướng dẫn lau bộ phận sinh dục bằng giấy sát trùng và lấy nước tiểu giữa dòng.
Cấy nước tiểu: Công đoạn này có thể thực hiện sau khi phân tích nước tiểu trong phòng thí nghiệm , và cho bác sĩ biết vi khuẩn nào đang gây nhiễm trùng cho bạn, loại thuốc nào cũng sẽ tốt nhất nhất.
Chụp chiếu hình ảnh về đường tiết niệu: Nếu bạn thường gặp bị nhiễm trùng mà bác sĩ nghi ngờ có thể do bất thường của đường tiết niệu, bạn có thể đã được siêu âm, chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI). Bác sĩ có thể dùng thuốc cản quang để thực hiện nổi bật những cấu trúc trong đường tiết niệu của bạn để cho kết quả chính xác.Nội soi bàng quang: dùng ống soi giúp cho bác sĩ điều tra bên trong những bộ phận của đường tiết niệu. Nếu bạn bị nhiễm trùng đường tiểu tái phát, bác sĩ có thể dùng một ống dài, mỏng và có thấu kính để quan sát bên trong niệu đạo, bàng quang.
Biến chứng nhiễm trùng đường tiết niệu
Khi được chữa kịp thời , đúng phương pháp, và nhiễm trùng tiết niệu hiếm khi dẫn đến biến chứng. Ngược lại, trong trường hợp điều trị không hiệu quả nhất hoặc quá muộn, tình trạng này có thể gây nên những hậu quả nghiêm trọng. Những biến chứng có thể bao gồm:
Nhiễm trùng tái phát, đặc biệt ở những phụ nữ mắc bệnh từ 2 lần trở lên trong khoảng thời gian đến từ 6 – 12 tháng.Nếu không đã được điều trị, từ nhiễm trùng tiểu có thể gây nên nhiễm trùng thận cấp tính hoặc mạn tính khiến cho thận của bệnh nhân bị tổn thương vĩnh viễn.Viêm đường tiết niệu khi mang thai là tình trạng bệnh lý nếu chưa được điều trị đúng phương pháp, và có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm như viêm bể thận ở mẹ, khả năng sảy thai, sinh non; em bé nhẹ cân, nhiễm khuẩn sơ sinh…Trẻ sơ sinh có thể bị nhẹ cânViêm niệu đạo tái phát gây hẹp niệu đạo, số 1 chính là ở nam giớiNhiễm trùng huyết , và thậm chí chính là tử vong nếu thận bị viêm
Điều trị nhiễm trùng đường tiết niệu
“Thuốc kháng sinh là phương pháp chữa đầu tiên cho nhiễm trùng đường tiết niệu. Về đơn thuốc điều trị viêm đường tiết niệu, những nhóm thuốc , thời gian dùng trong bao lâu còn tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe và loại vi khuẩn được tìm thấy trong nước tiểu của người bệnh”, PGS Vũ Lê Chuyên chia sẻ.
những phương pháp điều trị sẽ phụ thuộc vào mức độ viêm nhiễm: (5)
Nhiễm trùng đơn giản
những những loại thuốc thường đã được khuyên dùng cho những trường hợp nhiễm trùng tiểu đơn giản bao gồm:
Trimethoprim / sulfamethoxazole (Bactrim, Septra…)Fosfomycin (Monurol)Nitrofurantoin (Macrodantin, Macrobid)Cephalexin (Keflex)Ceftriaxone
Tham khảo thêm: AMD Radeon: những điều bạn cần biết về &039Lữ đoàn đỏ&039 (cập nhật 2021)
Nhóm thuốc kháng sinh được gọi là fluoroquinolones – chẳng hạn như ciprofloxacin (Cipro), levofloxacin , những loại khác – thường không được khuyến cáo cho những trường hợp nhiễm trùng đơn giản. Lý do chính là bởi rủi ro của chúng quá lớn. Trong một số trường hợp tình trạng nhiễm trùng diễn tiến phức tạp hoặc nhiễm trùng ở thận, bác sĩ có thể kê đơn thuốc fluoroquinolone, nếu không có chọn lựa chữa trị nào khác.
Thông thường, những chứng viêm do viêm cũng sẽ giảm rõ ràng trong vài ngày sau khi bắt đầu điều trị. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả nhất cao nhất, bệnh nhân có thể phải tiếp tục dùng thuốc trong một tuần hoặc nhiều hơn.
Đối với tình trạng nhiễm trùng không biến triệu chứng xảy ra khi bệnh nhân đang khỏe mạnh, bác sĩ có thể đề nghị một đợt chữa kháng sinh ngắn hơn trong 1-3 ngày.
Bên cạnh đó, bác sĩ cũng có thể chỉ định dùng thêm thuốc giảm đau để giảm khó chịu cho bệnh nhân khi đi tiểu, nhờ thực hiện tê bàng quang , niệu đạo.
Nhiễm trùng thường xuyên
Trong trường hợp bạn thường nhiễm trùng tiểu nhiều lần, những bác sĩ có thể đề xuất những phương pháp chữa chuyên biệt như:
Dùng kháng sinh liều thấp, và có thể chính là 6 tháng hoặc lâu hơnMột liều kháng sinh duy số 1 sau khi quan hệ tình dục, nếu việc nhiễm trùng tiết niệu của bạn liên quan đến hoạt động tình dụcLiệu pháp estrogen nếu bạn mãn kinh
Nhiễm trùng nặng
Đối với người bị nhiễm trùng mức độ nặng, bạn có thể cần điều trị bằng những loại thuốc kháng sinh đã đề cập ở trên và tiêm tĩnh mạch tại bệnh viện.
Tham khảo: Viêm đường tiết niệu có tự khỏi không?
phương pháp phòng hạn chế nhiễm khuẩn tiết niệu
Việc phòng bệnh bao giờ cũng đơn giản , hiệu quả hơn chữa trị bệnh. Vì thế, bạn có thể làm theo hướng dẫn sau đây để làm giảm khả năng nhiễm khuẩn đường tiết niệu:
Bổ sung nhiều chất lỏng cho cơ thể, đặc biệt là nước. Uống nước giúp cho thực hiện loãng nước tiểu và giúp cho bạn đi tiểu thường xuyên hơn. Nhờ đó cho phép những loại bỏ vi khuẩn khỏi đường tiết niệu một phương pháp dễ dàng.Dùng những thực phẩm có nguy cơ chống nhiễm khuẩn tiết niệu hiệu quả nhất như nam việt quất, tỏi và sữa chua chưa đường, trái cây họ cam quýt, kiwi… để giúp cơ thể chống lại virus gây hại.Vệ sinh vùng kín đúng chỉ bằng phương pháp lau đến từ trước ra sau sau khi đi vệ sinh (nhất chính là với phụ nữ) giúp cho ngăn vi khuẩn ở vùng hậu môn lây lan sang âm đạo và niệu đạo.Ngay sau khi quan hệ tình dục, hãy đi tiểu , uống một cốc nước đầy để giúp loại bỏ vi khuẩn, phòng hạn chế tình trạng viêm đường tiết niệu sau quan hệ..Tránh những sản phẩm dành cho nữ giới có nguy cơ gây kích ứng như xịt khử mùi, dung dịch vệ sinh có tính kháng khuẩn mạnh ở vùng sinh dục.Thay đổi phương pháp ngừa thai vì màng film, bao cao su không được bôi trơn hoặc xử lý chỉ bằng chất diệt tinh trùng… đều có thể góp phần vào sự phát triển của vi khuẩn.
phương pháp chăm sóc người bệnh
Trong trường hợp đã bị nhiễm khuẩn đường tiết niệu, chưa nên quá lo lắng. Thay vào đó hãy tự chăm sóc hoặc giảm cảm thấy khó chịu cho người thân chỉ bằng những lời khuyên sau đây:
Khuyến khích người bệnh uống đủ nước, tránh thức uống giàu caffeineHạ sốt chỉ bằng thuốc và lau mát khi người bệnh sốt caoChườm ấm bụng để giảm cảm giác khó chịu cho bàng quangThực hiện chế độ ăn giàu chất đạm và những vitaminNếu người bệnh suy thận, giảm ăn protid có trong hải sản, trứng, sữa tươi…Hướng dẫn vệ sinh vùng kín đúng phương phápKhuyến khích người bệnh tăng cường vận động
Tham khảo: Viêm đường tiết niệu nên ăn gì?
Tuy có nguy cơ dễ tái phát, nhưng nhiễm trùng đường tiết niệu là một bệnh lý có thể đã được điều trị khỏi hoàn toàn, nếu được phát hiện sớm , và chữa đúng phương pháp. Vì thế, ngoài chú ý những biện pháp phòng ngừa như trên, bạn cũng nên quan tâm đến những mọi biểu hiện của cơ thể để kịp thời thăm khám và điều trị.
Xem thêm: Từ điển Gen Z: "Hết nước chấm" là gì vậy?