Tầu bay hay tàu bay

Cuộc tranh luận đã ” nổ ” ra giữa hai ” phe ” : nhóm thì cho rằng viết ” TẦU BAY ” là ổn, là đồng ý được vì lâu nay vẫn thấy viết như thế ; nhóm còn lại thì quả quyết viết như vậy là sai chính tả, cần phải viết đúng là ” TÀU BAY ” .Di chuyển thêm một đoạn nữa – cũng tại trường bay Nội Bài, bất chợt chúng tôi nhìn thấy 1 số ít biển hướng dẫn khác lại ghi là ” TÀU BAY ” .

Cuộc tranh luận đang bất phân thắng bại, đến đây, tạm thời nhanh chóng kết thúc – kết quả không thể ôn hòa hơn, với sự nhất trí trong sự lúng túng của cả hai “phe”: hóa ra là ghi cách nào cũng được!

Tầu bay hay tàu bay – sân bay Nội Bài làm khách ‘hết hồn’

Vậy, ” tầu ” hay ” tàu ” – thực ra cách ghi nào đúng ?

Viết “tầu bay” có sai không?

” Tàu ” là ” tên gọi chung những phương tiện đi lại vận tải đường bộ lớn và hoạt động giải trí bằng máy móc phức tạp. Tàu thủy. Bến tàu. Đường tàu. Tàu vũ trụ “. [ Từ điển tiếng Việt, Hoàng Phê ] .Nhưng theo tập quán dùng của người Việt, từ ” tàu ” lâu nay vốn ít dùng để chỉ máy bay. Người ta thường hỏi nhau ” Bạn đi xe hay đi tàu ? ” .Rõ ràng, hàm ý trong câu hỏi mặc nhiên chỉ nhằm mục đích đến hai khái niệm phương tiện đi lại giao thông vận tải đường đi bộ ” ôtô ” và phương tiện đi lại giao thông vận tải đường tàu ” tàu lửa ” chứ không hề hàm ý chỉ phương tiện đi lại giao thông vận tải đường thủy ” tàu thuyền ” và phương tiện đi lại giao thông vận tải đường hàng không ” máy bay ” .Nhan đề những ca khúc Chuyến tàu hoàng hôn, Tàu về quê nhà, Tàu anh qua núi … cũng đều trọn vẹn đề cập đến tàu lửa .Đồng âm với từ tàu ( thuyền ) trong tiếng Việt còn những từ khác như : tàu ( lá ), tàu / chuồng ( ngựa ) … và đây chính là dạng đại trà phổ thông, toàn dân .Còn trong những trường hợp trên, nếu viết thành từ ” tầu ” ( tầu bay, tầu dừa, tầu ngựa … ) là không sai, nhưng toàn bộ đều ở dạng phương ngữ .

Như trên đã dẫn các từ “tàu”, hầu hết là từ toàn dân, nhưng riêng từ “tàu bay” thì vẫn không phải là từ toàn dân, mà được xác định đây cũng là từ phương ngữ, lại còn là từ cũ [Từ điển Tiếng Việt, Hoàng Phê, tr.861] và nhà soạn từ điển khuyến nghị nên dùng từ toàn dân đồng nghĩa là từ “máy bay” với giải nghĩa là “máy bay: phương tiện vận tải hay chiến đấu bay trên không nhờ động cơ”.

Vậy, đến lượt mình, cách viết ” tàu bay ” trên biển hướng dẫn ở trường bay vẫn là cách viết phương ngữ, chứ chưa phải từ toàn dân .Nếu cho chọn cách viết tối ưu có lẽ rằng những cơ quan hữu quan nên ghi biển hướng dẫn như ở một vài ít trường bay khác ( Cam Ranh, sân bay Tân Sơn Nhất ) hiện đang ghi là ” CỬA RA MÁY BAY ” là tương thích nhất .Lại càng nên tránh lối viết không đồng nhất ở những biển hướng dẫn hành khách, lúc thì ghi ” tầu bay “, lúc lại viết ” tàu bay ” như ở trường bay Nội Bài .

Nguyên nhân dẫn đến “tàu – tầu”

Trong từ vựng tiếng Việt, hiện tượng kỳ lạ từ toàn dân và phương ngữ cùng song song sống sót là hiện tượng kỳ lạ thông thường, người dùng tùy theo trường hợp dùng mà lựa chọn từ nào cho tương thích với ngữ cảnh và mục tiêu dùng .Nhìn chung, vì phương ngữ Bắc Bộ thường có khuynh hướng ” â hóa ” những nguyên âm / a / giữ vị trí âm chính trong 1 số ít âm tiết, như những trường hợp : cày → cầy ( ruộng ), màu → mầu ( sắc ), giàu → giầu ( sang ) ; mày → mầy ( mò ) … mà dẫn đến những trường hợp dùng từ địa phương như trên .Tuy nhiên, cũng có trường hợp ” bất quy tắc ” khá mê hoặc trong khuynh hướng ” â hóa ” này, đó là tổng thể những từ : mầu sắc, mầu mè, mầu mỡ, hoa mầu, đất bạc mầu đều là từ phương ngữ, muốn viết chuẩn theo từ toàn dân thì phải viết là ” màu ” ; trong lúc đó, ngược lại, trong trường hợp từ ” nhiệm mầu ” thì đây chính là từ toàn dân, còn ” nhiệm màu ” thì lại là phương ngữ .

Ngoài ra, một vài trường hợp khác được xác định là dạng cặp từ tương đương, “lưỡng khả”, cả hai cách viết đều là từ toàn dân song song tồn tại chứ không xác định từ nào là từ địa phương (không có từ nào viết sai chính tả) như: giầy/giày (dép); gầu/gàu (múc nước)…

Xem ra, càng đi sâu tìm hiểu và khám phá, quả nhiên càng thấy tiếng Việt còn tiềm ẩn biết bao nhiêu điều mê hoặc !Tuy viết ” tầu bay ” là không hề sai nhưng rõ ràng trong trường hợp biển ghi ở nơi công cộng, mang tính phổ dụng cho toàn bộ mọi người ở mọi vùng miền, nếu xem xét giữa hai cách ghi từ toàn dân hay từ địa phương thì có lẽ rằng không nên ghi ở dạng phương ngữ .Tương tự trường hợp trong văn bản hành chính ” kính gửi / gởi “, ta nên ghi ” kính gửi ” ( từ toàn dân ) hơn là ” kính gởi ” ( từ địa phương ) .