Tiếng Việt của chúng ta: ‘Nhau’ hay ‘rau’?
Đoàn Xuân KiênGửi cho BBC từ London, Anh Quốc
6 tháng 11 2017
Nguồn hình ảnh, AFP
Chụp lại hình ảnh,
Tiếng Việt của chúng ta: ‘Nhau’ hay ‘rau’?
Các học trò đại trà phổ thông ở Nước Ta trong mọt dịp khai trường .
Bài viết này được gợi ý từ một bài báo trên VietnamNet: “”Chôn rau cắt rốn” hay “chôn nhau cắt rốn”?” (VietnamNet, ngày 03/11/2017). Sự thể bắt nguồn từ một trang sách giáo khoa Tiếng Việt Lớp 5 mà trang báo có chụp lại nguyên văn.
Theo bài báo vừa kể thì trang sách nọ đã từng được một giáo viên tại Tp. HCM góp ý là không chỉnh. Nay đến lượt một cha mẹ học viên tại TP.HN lên tiếng cho rằng sách giáo khoa đã viết sai thành ngữ ” chôn nhau cắt rốn ” .Thông thường thì khi có quan điểm trái chiều dấy lên tất có chuyện gì đó chưa ổn đáng, và cần được nói lại cho rõ. Có vẻ là trang báo VietnamNet cũng đã có cố gắng nỗ lực tìm giải đáp trong các giới trình độ .Trước tiên là nhà báo Kiều Hải. Ông dựạ trên một số ít từ điển mới biên soạn gần đây để cho là có thành ngữ ” chôn rau cắt rốn ” và ” chôn nhau cắt rốn “. Tưởng thế là đủ tóm ý của nhà báo rồi, nhưng ông lại phát biểu thêm :” Sợ rằng, trong Nam và trước đây quen sử dụng ” nhau ” thay cho ” rau “, tôi lại thử tra tiếp thì thấy ” chôn rau cắt rốn ” cũng Open cả trong cuốn ” Nước Ta tự điển ” của Lê Văn Đức cùng một nhóm văn hữu soạn, Lê Ngọc Trụ hiệu đính, xuất bản ở Hồ Chí Minh lần đầu năm 1970. “Nhà báo có vẻ như có ý bảo rằng quyển từ điển Lê Văn Đức là cơ sở vững chãi để chứng minh và khẳng định rằng trong Nam trước kia cũng sử dụng ” chôn rau cắt rốn ” ! Đây là một khẳng định chắc chắn rất bấp bênh, vì thực tiễn ngôn từ đàng trong không hề xác nhận một chứng minh và khẳng định như vậy .Hơn nữa, bộ từ điển Lê Văn Đức chưa hề được học giới an toàn và đáng tin cậy vì nhiều lẽ, mà đa phần là ở giải pháp biên soạn từ điển của nhóm soạn giả này .
‘Khẳng định chắc nịch’
Nguồn hình ảnh, OtherChụp lại hình ảnh ,Học sinh được nhu yếu đặt câu với 1 số ít cụm từ, thành ngữ, trong đó có ‘ Nơi chôn rau cắt rốn ‘, theo một tài liệu Sách giáo khoa được tiếp thị quảng cáo Nước Ta trình làng .Sau đó là ông Phó tổng biên tập nhà xuất bản Giáo Dục, ông Nguyễn Văn Tùng, lên tiếng. Ông khẳng định chắc chắn cứng ngắc là trong tiếng Việt, rau hoặc nhau là hai cách phát âm ( hai biến thể ngữ âm ) của cùng một từ chỉ bộ phận nối thai nhi với thành tử cung của mẹ qua dây rốn để cung ứng dinh dưỡng, bài tiết chất thải và trao đổi khí qua máu cho thai nhi .Ông Nguyễn Văn Tùng đưa dẫn chứng : Từ điển tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học ( do Hoàng Phê chủ biên, NXB Thành Phố Đà Nẵng và Trung tâm Từ điển học, 2005 ) có cả hai mục từ rau và nhau, nhưng cho rằng rau là cách phát âm của phương ngữ ( tr, 706, 822 ) .Ở cương vị một phó giám đốc, chắc trình độ của ông phải đủ vững để cho công chúng biết hai biến thể của một từ hẳn phải phát xuất từ một từ gốc nào đó. Vậy trong trường hợp hai từ này, hai biến thể kia đi từ từ gốc nào của tiếng Việt phổ thông ? Ông không nói .Vậy thì các điều gọi là lí giải của ông chưa đủ ” khoa học “, chưa thuyết phục. Có lẽ thế cho nên, ông Nguyễn Văn Tùng phải viện dẫn thêm ba chứng lí nữa, một từ cuốn sách y khoa, một từ quyển Thành ngữ học tiếng Việt của Hoàng Văn Hành, một từ câu thơ của Tố Hữu để đi đến Tóm lại là sách giáo khoa đã viết đúng .Tưởng thế là mọi lí giải đã ổn thoả, nhưng ông phó tổng biên tập lại đưa ra một phát biểu làm lung lay các khẳng định chắc chắn cứng ngắc trên đây, khiến nó không còn cứng ngắc chút nào :” Ở các địa phương quen gọi rau là nhau, các thầy, cô giáo hoàn toàn có thể lý giải cho học viên hiểu và học viên cũng hoàn toàn có thể sử dụng cách gọi nào quen thuộc hơn với mình ” ( VietnamNet, ngày 3/11/2017 ). Thế là thế nào ?Cuối cùng bài báo đưa ra quan điểm của một nhà ngôn từ cấp hàn lâm, ông PGS. TS. Phạm Văn Tình, tổng thư kí hội ngôn ngữ học Nước Ta, rằng ” Chôn nhau cắt rốn ” và ” Chôn rau cắt rốn ” là hai biến thể, mỗi nơi sử dụng một kiểu, và cả hai đều hoàn toàn có thể sử dụng được !Một bài báo đại trà phổ thông thì khó yên cầu nhà báo xử lý rốt ráo yếu tố. Vả chăng, yếu tố bàn ở đây yên cầu một trình độ chuyên ngành chứ phát biểu kiểu cả vú lấp miệng em như ông Phó tổng biên tập nhà xuất bản Giáo Dục, hay kiểu nước đôi như ông hàn lâm Tình thì một người đường phố cũng làm được và vẫn thường làm đấy .
Sự thật thế nào?
Nguồn hình ảnh, HOANG DINH NAM / AFPChụp lại hình ảnh ,Tiếng Việt là một trong các môn có nhiều giờ dạy và học ở nhà trường đại trà phổ thông cơ sở Nước Ta .Sự thật thì ông Nguyễn Văn Tùng và ông Phạm Văn Tình không cho công chúng thấy biến thể trong ngôn từ phải là biến thể từ một thể gốc. Không có ngoại lệ. Ở trường hợp chữ nhau đang bàn ở đây, bộ Từ điển tiếng Việt của Viện Ngôn Ngữ Học, đã cho biết từ rau là biến thể trong phương ngữ tiếng Việt ; vì thế các soạn giả bộ từ điển đã bảo người đọc tìm về từ nhau, và có giải nghĩa tường tận .Người thông thường khi xem đến thế thì đã hiểu rằng từ rau là biến thể của từ nhau. những người soạn sách giáo khoa đã lười biếng để chỉ dựa theo kiến thức và kỹ năng cục bộ địa phương của mình ; nhưng những người chỉnh sửa và biên tập ở đâu mà không thao tác chỉnh đốn lại ?
Đến ông phó tổng biên tập nhà xuất bản cũng lại lười biếng và chỉ sử dụng lối nói trịch thượng để bao biện cho thuộc hạ của mình. Về mặt giáo dục, nhà xuất bản Giáo Dục đã vi phạm một nguyên tắc cơ bản của sách giáo khoa là cung cấp cho học sinh phổ thông các kiến thức xác thực, nền tảng.
Khi thầy cô giáo phải diễn giảng theo địa phương mình thì tính đồng nhất, tính xác nhận không thay đổi của sách giáo khoa đại trà phổ thông không còn nữa. Giáo dục đào tạo nước ta được cho phép tuỳ tiện được sao ?Cách xử lý yếu tố từ nhà báo Kiều Hải đến ông Nguyễn Văn Tùng và ông Phạm Văn Tình đều thiếu thuyết phục vì các quan điểm nêu ra nhằm mục đích biện hộ cho cái sai hiển nhiên của sách giáo khoa đều có tính cách nói suông, chẳng có chứng lí gì chống đỡ cho các phát biểu của quý vị .Đem ba pho từ điển ra chỉ để nói vo mà không cho biết gì nội dung của chúng thì đem chúng ra chẳng thêm chút sức nặng nào cho các điều gọi là lí giải của quý vị. Dựa vào một câu thơ của một cá thể, hoặc một chứng từ khu công trình sưu tập cũng không hề làm tăng giá trị lời phát biểu của quý vị .Các vị có trong tay hơn một quyển từ điển, trong đó có hẳn một bộ biên soạn đứng đắn, có giải pháp trang nghiêm .Tuy vậy, chỉ lật qua lại trang nào có từ theo ý chủ quan của mình thì chưa thể gọi là tra cứu, cùng lắm thì chỉ là tra thôi chứ chưa có cứu tí nào cả. Đòi hỏi nhà báo phải tra cứu cẩn trọng thì cũng quá đáng, nhưng hai ông Tùng và Tình thì phải tra cứu từ điển tráng lệ hơn chứ !
‘Sao không nói được?‘
Nguồn hình ảnh, HOANG DINH NAMChụp lại hình ảnh ,Một lễ khai giảng ở nhà trường đại trà phổ thông Nước Ta .Ở đây cần nói ngay một sai lầm đáng tiếc nghiêm trọng của hai ông Nguyễn Văn Tùng và Phạm Văn Tình là các ông khá hời hợt trong việc tra cứu .Chỉ riêng bộ Từ điển tiếng Việt của Viện Ngôn Ngữ Học đáng ra đã đủ cho ông Tùng phủ định giá trị của trang sách giáo khoa kia rồi, và ông Tình đã từng ở cơ quan biên soạn ra bộ từ điển này, sao không nói được cho công chúng các gì cần phải nói ?Nếu đi nâng cao thêm trong việc tra cứu thì ông Phạm Văn Tình còn hoàn toàn có thể nhìn ra nhiều điều hay hơn, giá trị hơn lời phát biểu hời hợt không hơn một người ngoài đường phố .Là một người nghiên cứu và điều tra ngôn từ, hẳn ông Tình phải hiểu rằng kiến thức và kỹ năng tất cả chúng ta có ngày hôm nay là một công phu thừa kế và tăng trưởng trong dọc dài tích luỹ tri thức chuyên ngành. Đối với các thành ngữ như tất cả chúng ta đang bàn đây, một dúm từ điển sinh ra khá mới về sau này, trong điều kiện kèm theo học tập rơi lệch, khó hoàn toàn có thể giúp người học hỏi tìm ra giềng mối để định đúng sai .Trong số các từ điển mới, tất cả chúng ta đã biết là bộ Từ điển tiếng Việt của Viện Ngôn Ngữ Học công nhiên xem từ rau chỉ là biến thể thuộc phương ngữ của từ nhau. Bộ từ điển này giảng nghĩa từ nhau rõ và đủ như sau : ” nhau, d. : Bộ phận đặc biệt quan trọng ở dạ con, có tính năng trao đổi chất dinh dưỡng giữa khung hình mẹ và thai. Cuống nhau. ( Nơi ) chôn nhau cắt rốn. ” ( tr. 706 ) .Định nghĩa này trọn vẹn ăn khớp với bộ Nước Ta Tự Điển của Hội Khai Trí Tiến Đức ( TP. Hà Nội, 1931 ) mà cho đến nay vẫn còn nguyên giá trị về trình độ tiếng Việt, về chiêu thức soạn từ điển .những ai chăm sóc đến quy trình biên soạn pho từ điển của Hội Khai Tiến Đức đều thấy Ban Văn Học của Hội đã tích lũy các mục từ một cách sâu rộng và sắp xếp có giải pháp ngặt nghèo đúng quy cách một bộ từ điển tiêu chuẩn. Từ điển KTTĐ ghi mục từ nhau như sau : ” Nhau. Đoạn ruột nối tử cung mẹ với cái thai khi ở trong bụng : Cắt nhau, chôn nhau. ” ( tr. 404 ) .Trước đó nữa, bộ Đại Nam Quấc m Tự Vị của Huình Tịnh Paulus Của ( 1895 – 96 ) cũng có mục từ nhau như sau : Nhau : n. Cái bọc con ở trong lòng mẹ. Nhau rún. Chỗ mình sinh sản, gốc gác. Nhau bọc. Cái bao gói cả đứa con ở trong bụng mẹ nó. Rước nhau. Rước cái nhau còn ở trong bụng mẹ con nít. Ngơi nhau. Cái nhau còn nín trong bụng mẹ. ( T. 2, tr. 126 ) .Ngoài ra, xin mách thêm một bộ từ điển Dictionnaire Annamite-Francais của J.F.M. Génibrel ( 1898 ) cũng có từ nhau, giải nghĩa là Cordon ombilical ( cuống rốn ), và có hai ví dụ : Người nhau rún, Chỗ nhau rún. Cần quan tâm là ở hai bộ từ điển trên đây, mục từ Rau là một từ khác hẳn, không lẫn lộn với từ nhau bàn ở đây .
‘Cha ông không lẫn lộn’
Nguồn hình ảnh, AFPChụp lại hình ảnh ,Giáo dục đào tạo Nước Ta có truyền thống lịch sử truyền kiếp, trải qua nhiều thăng trầm của lịch sử dân tộc .Đến đây tất cả chúng ta hoàn toàn có thể nhận thấy từ nhau là một từ phổ thông trong tiếng Việt đã truyền kiếp. Cha ông tất cả chúng ta không lẫn lộn từ địa phương và từ chuẩn. Các bộ từ điển đứng đắn ở cả nước từ xưa đến giờ đều thống nhất lề lối tích lũy các mục từ là từ kho từ vựng đại trà phổ thông, từ vựng tiêu chuẩn .Tại sao đến thời này tiếng Việt trở nên rối loạn như thế ? Một từ địa phương bị đem ra thay một từ phổ thông mà một người có học vị tiến sỹ và chức vụ giảng dạy Phó Giáo sư như ông Phạm Văn Tình không thấy xốn xang hay sao ?Đến đây hoàn toàn có thể nói thêm gì về hiện tượng kỳ lạ rau ∞ nhau khiến cho một ông phó tổng biên tập nhà xuất bản Giáo Dục và một ông hàn lâm ( có hàm, vị phó giáo sư, tiến sỹ ) cũng lúng túng rồi phát biểu như một người ngoài đường phố ?Sở dĩ có hiện tượng kỳ lạ nói rau ( ở vùng Tỉnh Nam Định, Tỉnh Ninh Bình rõ nhất ) để chỉ cái nhau là vì người mình ở một số ít địa phương xa xôi có lối chuyển âm đầu tại các vùng từ Quảng Bình Quảng Trị ra tới Tỉnh Nam Định : nh ∞ d ∞ r. Vài thí dụ : người Quảng Bình nói : ” đi về dà ” ( nhà ), người ở vùng Tỉnh Nam Định – Tỉnh Ninh Bình hay nói : Nhà ta năm nay rư rả ( dư dả ) …các biến thể như vậy có rất nhiều, nhưng so với nhà ngữ học thì chúng chỉ là biến thể .
Điều cần thiết là phải biết các biến thể ấy là của các từ nào trong tiếng Việt phổ thông. Nhà ngữ học có làm tròn phần việc của mình thì nhà giáo dục mới có cơ sỡ vững chắc cho việc giảng dạy, biên soạn sách giáo khoa.
Hiện nay có tình hình đáng buồn là sách giáo khoa vẫn độc quyền trong tay một nhóm giáo chức thư lại mà hiểu biết chuyên ngành rất đáng ngờ. Công luận liên tục vạch ra các chưa ổn của mạng lưới hệ thống sách giáo khoa các cấp .các phát biểu vô trách nhiệm của một phó tổng biên tập nhà xuất bản Giáo Dục cộng thêm với phát biểu hời hợt của một vị phó giáo sư, tiến sỹ ngôn ngữ học phản ảnh thực trạng đáng báo động về thói thư lại lười biếng trong xã hội lúc bấy giờ .
Bài viết thể hiện quan điểm riêng và lối hành văn của tác giả, một nhà nghiên cứu về ngữ học đang sống ở London, Anh Quốc.