1. Khái niệm tiếng Việt
Tiếng Việt hay Việt ngữ là ngôn ngữ của người Việt (người Kinh) và là ngôn ngữ chính thức tại Việt Nam. Đây là tiếng mẹ đẻ của khoảng 85% dân cư Việt Nam, cùng với gần ba triệu người Việt Nam ở nước ngoài. Tiếng Việt còn là ngôn ngữ thứ hai của các dân tộc thiểu số tại Việt Nam. Mặc dù tiếng Việt có nguồn từ vựng vay mượn từ tiếng Hán và trước đây sử dụng chữ Hán (chữ Nho) để viết, sau đó được cải biên thành chữ Nôm, tiếng Việt được coi là một trong số các ngôn ngữ thuộc hệ ngôn ngữ Nam Á có số người nói nhiều nhất (nhiều hơn một vài lần so với các ngôn ngữ khác cùng hệ cộng lại). Ngày nay tiếng Việt sử dụng bảng chữ cái Latinh, gọi là chữ Quốc ngữ, cùng các dấu thanh để viết.
Việt Nam là một quốc gia nhiều dân tộc. Theo số liệu thống kê, nước ta có 54 dân tộc, trong đó có dân tộc Việt (còn gọi là dân tộc Kinh). Mỗi dân tộc ấy có ngôn ngữ riêng.
Tiếng Việt là gì? Nguồn gốc và lịch sử chữ viết Việt Nam
Bạn đang đọc: Tiếng Việt là gì? Nguồn gốc và lịch sử chữ viết Việt Nam
Tiếng Việt là ngôn từ của dân tộc bản địa Việt và là ngôn từ vương quốc của nước Nước Ta
2. Nguồn gốc và quan hệ họ hàng của tiếng Việt
Thành tựu điều tra và nghiên cứu khoa học nhiều năm gần đây cho rằng tiếng Việt ( cùng với dân tộc bản địa Việt ) có nguồn gốc địa phương. Đây là ngôn từ Open từ rất sớm trên lưu vực sông Hồng và sông Mã, trong một xã hội có nền v ăn minh nông nghiệp .Tiếng Việt thuộc hệ Nam Á. Đó là một họ ngôn từ có từ rất xưa, trên một vùng to lớn nằm ở Khu vực Đông Nam Á, vùng này, thời cổ vốn là một TT văn hóa truyền thống trên quốc tế .Tiếng Việt có quan hệ họ hàng thân mật với tiếng Mường ; có quan hệ họ hàng xa hơn với nhóm tiếng Môn-Khơme ở vùng núi phía Bắc, ở dọc Trường Sơn, ở miền Tây Nguyên, ở trên đất Cam-pu-chia, Miến Điện …
Ví dụ: từ tay trong tiếng Việt thì từ tương đương trong tiếng Mường là thay, trong tiếng Khơ-mú, tiếng Ba-na, tiếng Mơ-nông, tiếng Stiêng là ti, trong tiếng Khơme là đay, trong tiếng Môn là tai.
Từ cội nguồn ấy, tiếng Việt đã có quy trình tăng trưởng đầy sức sống, gắn bó với xã hội người Việt, với sự trưởng thành can đảm và mạnh mẽ của niềm tin dân tộc bản địa tự cường và tự chủ .
3. Sơ lược về quy trình tăng trưởng của tiếng Việt
a. Tiếng Việt trong thời kỳ phong kiến
Trong một ngàn năm Bắc thuộc và dưới những triều đại phong kiến Nước Ta cho đến trước thời kỳ thuộc Pháp, ngôn từ giữ vai trò chính thống ở Nước Ta là tiếng Hán ; tiếng Việt chỉ được sử dụng làm phương tiện đi lại tiếp xúc trong hoạt động và sinh hoạt hàng ngày. Song cha ông ta đã đấu tranh để bảo tồn và từng bước tăng trưởng tiếng Việt để giành lại những vị trí xã hội bị tiếng Hán chiếm giữ .Để tăng trưởng tiếng Việt, cha ông ta đã làm hai việc :– Thứ nhất : Làm đa dạng chủng loại thêm vốn từ bằng phương pháp vay mượn nhiều từ ngữ Hán cổ và Việt hóa chúng để tạo thành từ Hán – Việt ;– Thứ hai : Tạo ra chữ viết cho tiếng Việt, đó là chữ Nôm .Nhìn chung, tỷ suất những yếu tố Hán trong tiếng Việt khá lớn ( khoảng chừng xấp xỉ 70 % ), nhưng về cơ bản chúng đã được Việt hóa. Việt hoá là phương pháp tự bảo tồn và tăng trưởng của tiếng Việt trước sự chèn ép của những ngôn từ ngoại lai. Theo hướng đó, tiếng Việt vừa giữ nguyên được truyền thống dân tộc bản địa, vừa ngày càng được hoàn thành xong, tiến nhanh theo kịp trình độ những ngôn từ đã tăng trưởng lúc bấy giờ trên quốc tế .Trong quá trình này, có hai ngôn từ là tiếng Việt và văn ngôn Hán ; có ba văn tự là chữ Hán, chữ Nôm và chữ Quốc ngữ được sử dụng .
b. Tiếng Việt trong thời kỳ thuộc Pháp
Trong thời kì thuộc Pháp, ở nước ta sống sót ba ngôn từ : tiếng Pháp, tiếng Việt và văn ngôn Hán ; có bốn loại văn tự là : Chữ Pháp, chữ Hán, chữ Nôm, chữ Quốc ngữ .Thời kì này, sự tranh chấp giữa ba ngôn từ diễn ra theo khunh hướng tiếng Pháp vươn lên chiếm vị trí số một, vai trò của văn ngôn Hán ngày càng giảm, vị thế của tiếng Việt ngày càng được tôn vinh. Đây là thời kì sửa chữa thay thế dần chữ Hán và chữ Nôm bằng chữ Pháp và chữ Quốc ngữChính sách của nhà cầm quyền Pháp là đồng hoá về mặt ngôn từ và văn hoá. Chúng muốn người Việt đồng ý sử dụng tiếng Pháp, chữ Pháp và gật đầu văn hoá, chính trị Pháp. Để truyền bá tiếng Pháp và văn hoá Pháp nhằm mục đích củng cố nền thống trị của Thực dân Pháp, nhà cầm quyền Pháp buộc phải sử dụng tiếng Việt làm phương tiện đi lại chuyển ngữ. Vì thế, song song với việc dạy tiếng Pháp cho người Việt, thì việc dạy tiếng Việt cho viên chức hành chính Pháp được đặt ra. Do chữ quốc ngữ gần với chữ Pháp nên người Pháp chọn chữ quốc ngữ làm phương tiện đi lại dạy và học tiếng Việt. Điều này làm cho chữ quốc ngữ trở thành một phương tiện đi lại giáo dục chung .Dù người Pháp chủ trương sử dụng tiếng Việt và chữ Quốc ngữ là chuyển ngữ nhưng với thái độ rè rặt. Tiếng Việt được dạy hầu hết ở lớp đồng ấu ( lớp một ) ; từ lớp sơ đẳng ( lớp hai và lớp ba ), học sinh học song ngữ Pháp – Việt ; từ năm thứ thứ tư đến năm thứ sáu, tiếng Pháp giữ vị trí áp đảo ; từ cấp trung học, tiếng Pháp chiếm vị trí duy nhất .Bối cảnh xã hội việt Nam thời thuộc Pháp đã tạo điều kiện kèm theo cho sự tăng trưởng chữ quốc ngữ nề văn hoá bằng chữ quốc ngữ. Văn xuôi tiếng Việt đã hình thành và tăng trưởng. Báo chí, sách vở tiếng Việt sinh ra ngày càng nhiều. Nhiều thuật ngữ, từ ngữ mới đã được sử dụng, tuy hầu hết vẫn là từ Hán Việt như : lãng mạn, dân chủ, nửa đường kính, ẩn số … hoặc từ gốc Pháp như : Săm, axit, cao su đặc, cafe …Phong trào thơ mới, tiểu thuyết lãng mạn nở rộ cùng với hoạt động giải trí sôi sục của văn chương báo chí truyền thông làm cho tiếng Việt thêm đa dạng và phong phú, tinh xảo, phong phú, ngày càng tỏ rõ tính năng động và tiềm năng tăng trưởng dồi dào, đủ sức vươn lên làm tròn nghĩa vụ và trách nhiệm nặng nề trong quy trình tiến độ mới .
c. Tiếng Việt từ Cách mạng tháng Tám đến nay
Với bản Tuyên ngôn độc lập do quản trị Hồ Chí Minh đọc ngày 2 tháng 9 năm 1945, tiếng Việt đã giành lại được vị trí xứng danh của mình trong một nước Nước Ta độc lập, tự do. Tiếng Việt đã sửa chữa thay thế trọn vẹn tiếng Pháp trong những nghành hoạt động giải trí của nhà nước và của toàn dân, kể cả nghành nghề dịch vụ đối ngoạiTrong tiến trình này, ở nước ta chỉ có một ngôn từ là tiếng Việt và một văn tự là chữ quốc ngữ .Tiếng Việt được sử dụng ở mọi cấp học và ở mọi nghành nghề dịch vụ nghiên cứu và điều tra khoa học từ thấp tới cao. Từ đây, tiếng Việt đã đóng một vai trò quan trọng không hề thiếu trong sự nghiệp kiến thiết xây dựng quốc gia Nước Ta xã hội chủ nghĩa .
4. Chữ viết tiếng Việt
a. Vai trò của chữ viết đối với ngôn ngữ
Chữ viết là mạng lưới hệ thống ký hiệu bằng đường nét được sử dụng để ghi lại ngôn từ .Đối với dân tộc bản địa nào cũng vậy, sự Open của chữ viết được coi như là một cái mốc quan trọng, có tính năng quyết định hành động bước tiến mới của nền văn minh, tạo điều kiện kèm theo thiết yếu cho lời nói dân tộc bản địa trở thành một ngôn từ tăng trưởng tới trình độ cao .Chữ Nôm và chữ quốc ngữ đã phát huy vai trò như vậy so với tiếng Việt và văn hóa truyền thống Nước Ta .
b. Chữ Nôm
Sách Tiền Hán thư thời Đông Hán có ghi : “ Thời Đào Đường, có người Việt ở Phương Nam cử sứ giả qua nhiều tầng thông dịch vào triều biếu con rùa thần có lẽ rằng đã sống hàng nghìn năm, trên sống lưng có khắc chữ như con nòng nọc, ghi chép việc trời đất mở mang. Vua Nghiêu sai chép lại, gọi là Quy dịch ”. Với những thông tin trên, ta thấy từ thời xưa, người Việt cổ đã có chữ viết, đã am tường thiên văn lịch pháp, có tri thức tối thiểu cho việc tổ chức triển khai xã hội và tăng trưởng sản xuất nông nghiệp. Ngôn ngữ của người Việt và người Hán chắc như đinh là rất khác nhau, thế cho nên phải qua nhiều tầng thồng dịch mới hiểu được nhau. Cũng có nghĩa là tiếng Hán và tiếng Việt khác nhau về cội nguồn và thuộc hai ngữ hệ. Điều đó chứng minh và khẳng định trên địa phận nước Văn Lang cổ đại có một ngôn từ địa phương và cũng đã có chữ viết .Trong thời kỳ nước ta bị phong kiến phương Bắc thống trị, chữ Hán giữ vị trí duy nhất. Khi ý thức độc lập, tự chủ và tự cường của dân tộc bản địa lên cao, khi nhu yếu tăng trưởng về văn hóa truyền thống và kinh tế tài chính của quốc gia trở lên bức thiết, cha ông ta đã sáng tạo ra một lối chữ ghi tiếng Việt, đó là chữ Nôm .Theo những nhà nghiên cứu, chữ Nôm hoàn toàn có thể hình thành từ khoảng chừng cuối thế kỷ VIII ,đầu thế kỷ IX, trong bước đầu được sử dụng từ thế kỷ X đến thế kỷ XII, khi nước nhà đã bước sang kỷ nguyên độc lập, với những triều đại Ngô, Đinh, tiền Lê, Lý, Trần lừng lẫy chiến công và rạng ngời văn hóa truyền thống .Với sự sinh ra của chữ Nôm, nền văn học viết bằng lời nói của dân tộc bản địa đã hình thành và tăng trưởng để lại nhiều thành tựu lớn. Tuy nhiên, một mặt do giai cấp phong kiến thống trị sùng bái chữ Hán, khinh rẻ và ngưng trệ lời nói và chữ viết của dân tộc bản địa, mặt khác do chữ Nôm có những điểm yếu kém nhất định ( như ghi âm thiếu đúng mực, phương pháp viết không được được pháp luật thống nhất ) cho nên vì thế công dụng của nó không được phát huy rất đầy đủ. Khoảng cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX, khi chữ quốc ngữ mở màn được thông dụng, chữ Hán không còn được sử dụng nữa thì chữ Nôm cũng kết thúc vai trò lịch sử vẻ vang của nó .
c. Chữ quốc ngữ
Từ giữa thế kỷ XVI, nhiều giáo sĩ người u đã đến Nước Ta truyền đạo. Họ học tiếng Việt, sử dụng vần âm La – tinh ghi âm tiếng Việt để ship hàng cho việc giảng đạo, việc dịch và in những sách đạo .Ban đầu, việc ghi âm tiếng Việt còn chưa thống nhất. Mãi về sau, gần suốt nửa đầu thế kỷ XVII, họ mới thiết kế xây dựng nên một lối viết tương đối thống nhất. Chữ quốc ngữ sinh ra từ đó .Trong sự sinh ra của chữ quốc ngữ, có phần sức lực lao động cộng tác của nhiều người Nước Ta, nhưng vai trò của những giáo sĩ người u, nhất là A.đơ Rốt, rất đáng quan tâm. Năm 1651, họ đã cho soạn thảo và xuất bản ở Rô – ma hai bộ sách chữ quốc ngữ tiên phong. Có giá trị hơn cả là cuốn từ điển Việt – Bồ Đào Nha-La tinh .Ngày 10/4/1878, Thông tư của Giám đốc Nội vụ Béleard đã chính thức gọi chữ mà những giáo sĩ phương Tây tạo ra là quốc ngữ .Kể từ khi Open, chữ quốc ngữ đã có những đổi khác nhất định để đạt tới độ hoàn thành xong như lúc bấy giờ .
5. Chức năng xã hội của tiếng Việt
Tiếng Việt là phương tiện đi lại tiếp xúc quan trọng nhất trong xã hội Nước Ta lúc bấy giờ. Đó là trong tiếp xúc thường ngày ; trong tiếp xúc về chính trị, kinh tế tài chính, khoa học, văn hóa truyền thống, giáo dục, quân sự chiến lược, ngoại giao …Tiếng Việt là vật liệu của phát minh sáng tạo thẩm mỹ và nghệ thuật – thẩm mỹ và nghệ thuật ngôn từ .Tiếng Việt là công cụ nhận thức, tư duy của người Việt và nó mang rõ dấu ấn của nếp cảm, nếp nghĩ và nếp sống của người Việt .Tiếng Việt là phương tiện đi lại tổ chức triển khai và tăng trưởng xã hội .Với những công dụng xã hội trọng đại như trên, vị trí và vai trò của tiếng Việt trong đời sống xã hội ở Nước Ta cũng như trên trường quốc tế ngày càng được chứng minh và khẳng định .
6. Đặc điểm và phương pháp ngữ pháp của tiếng Việt
Để triển khai tính năng xã hội như trên, ngoài việc được tổ chức triển khai theo nguyên tắc mạng lưới hệ thống và nguyên tắc tín hiệu, tiếng Việt còn có một vài ít đặc thù riêng trong cơ cấu tổ chức tổ chức triển khai và khi sử dụng cần chú ý quan tâm :
Tiếng Việt là một ngôn ngữ phân tiết tính.Tiếng Việt là một ngôn ngữ không biến hình.Tiếng Việt là một ngôn ngữ giàu thanh điệu
Tiếng Việt sử dụng những phương pháp ngữ pháp cơ bản sau :
Phương thức trật tự từPhương thức hư từPhương thức ngữ điệu
7. Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt
Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt để sự giàu đẹp phong phú và đa dạng của nó, làm cho nó ngày càng trở nên hữu dụng hơn trong tiếp xúc xã hội là một yếu tố có lịch sử dân tộc truyền kiếp và được đặt ra liên tục. quản trị Hồ Chí Minh từng dạy : “ Tiếng nói là gia tài vô cùng truyền kiếp và vô cùng quý báu của dân tộc bản địa. Chúng ta phải giữ gìn nó, quý trọng nó, làm cho nó phổ cập ngày càng rộng khắp ” .
Để giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt, chúng ta cần:
Có tình cảm yêu quý và thái độ trân trọng đối với tiếng nói và chữ viết của dân tộc; phải tìm tòi và phát hiện ra sự giàu đẹp, cùng bản sắc, tinh hoa tiến g nói của dân tộc ở tất cả các phương diện của nó: ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp và phong cách .Phải rèn luyện một tư duy thường trực và thói quen trong sử dụng tiếng Việt sao cho đạt tới sự đúng đắn, chính xác, sáng sủa, mạch lạc nhằm đạt hiệu quả giao tiếpSử dụng tiếng Việt trong sáng là sử dụng theo các chuẩn mực của tiếng Việt. Đó là chuẩn mực về phát âm và chữ viết, chuẩn mực về từ ngữ, về ngữ pháp và chuẩn mực về phong cách .Luôn luôn tiếp nhận những yếu tố ngôn ngữ có giá trị tích cực từ các ngôn ngữ khác đảm bảo các yêu cầu về tính truyền thống và hiện đại để phát triển tiếng Việt hiện đại.
( Nguồn tìm hiểu thêm : Giáo trình tiếng Việt Thực hành, Trường ĐH Nội vụ )