Tôn giáo có thể đã được định nghĩa chính là một hệ thống các văn hoá, tín ngưỡng, đức tin bao gồm các hành vi và hành động được chỉ định cụ thể, các quan niệm về thế giới, thể hiện thông qua các kinh sách, khải thị, các địa điểm linh thiêng, lời tiên tri, quan niệm đạo đức, hoặc tổ chức, liên quan đến nhân các loại với các yếu tố siêu nhiên, siêu việt hoặc tâm linh. Tuy nhiên, hiện tại không có sự đồng thuận học thuật về những gì chính xác cấu thành một tôn giáo.
Các tôn giáo khác nhau hoàn toàn có thể chứa hoặc chưa chứa nhiều yếu tố khác nhau, gồm có những yếu tố thần thánh, những điều thiêng liêng, tín ngưỡng, một thế lực hoặc nhiều thế lực siêu nhiên hoặc ” một số ít thế lực siêu việt gây nên những chuẩn mực và sức mạnh cho phần còn lại của cuộc sống “. Các hoạt động giải trí tôn giáo hoàn toàn có thể gồm có những nghi lễ, bài giảng, lễ kỷ niệm hay bộc lộ sự tôn kính ( những vị Thần, Thánh, Phật ), tế tự, liên hoan, nhập hồn, lễ nhập đạo, dịch vụ tang lễ, dịch vụ hôn nhân gia đình, thiền, cầu nguyện, âm nhạc, nghệ thuật , thẩm mỹ, múa, dịch vụ công cộng, hoặc những góc nhìn khác của văn hóa truyền thống con người. Những tôn giáo có lịch sử dân tộc và những kinh sách thiêng liêng, hoàn toàn có thể đã được bảo tồn trong những thánh thư, những hình tượng và nhà thời thánh, nhằm mục đích mục tiêu đa phần là gây nên ý nghĩa cho đời sống. Tôn giáo hoàn toàn có thể chứa những câu truyện tượng trưng, nhiều lúc đã được những người tin theo cho là đúng, có mục tiêu phụ chính là lý giải nguồn gốc của sự sống, ngoài hành tinh và những thứ khác. Theo truyền thống lịch sử, đức tin, cùng với lý trí, đã được coi chính là một nguồn gốc của những niềm tin tôn giáo.
Có khoảng 10.000 tôn giáo khác nhau trên toàn thế giới, nhưng khoảng 84% dân số thế giới theo một trong năm nhóm tôn giáo lớn nhất, đó chính là Kitô giáo, Hồi giáo, Ấn Độ giáo, Phật giáo , và các dạng tôn giáo dân gian. Những nhân khẩu học không tôn giáo bao gồm những người chưa liên kết với bất kỳ tôn giáo cụ thể nào, những người Vô thần hoặc Bất khả tri. Trong khi số lượng những người chưa có tôn giáo cụ thể càng ngày càng tăng trên toàn cầu, nhiều người trong số những người chưa theo tôn giáo cụ thể nào vẫn có nhiều niềm tin tôn giáo khác nhau.
Tôn giáo – Wikipedia tiếng Việt
Bạn đang đọc: Tôn giáo – Wikipedia tiếng ViệtNghiên cứu về tôn giáo gồm có nhiều ngành học, gồm có Thần học, tôn giáo so sánh và nghiên cứu , và khảo sát khoa học xã hội. Các kim chỉ nan về tôn giáo đưa ra những lý giải khác nhau về nguồn gốc và hoạt động giải trí của tôn giáo, gồm có những nền tảng bản thể học của những thực thể tôn giáo , và niềm tin.
Trong tiếng Anh, tôn giáo là: Religion – xuất phát từ tiếng Latinh: Religio mang nghĩa “tôn trọng điều linh thiêng, tôn kính thần linh” hay là “bổn phận, sự gắn kết giữa con người với thần linh”) – xét trên một cách thức nào đó, đó là một phương cách để giúp cho con người sống , và tồn tại với sức mạnh siêu nhiên từ đó làm lợi ích cho vạn vật , con người), đôi khi đồng nghĩa với tín ngưỡng, thường được định nghĩa chính là niềm tin vào những gì siêu nhiên, thiêng liêng hay thần thánh, cũng như những đạo lý, lễ nghi, tục lệ và tổ chức liên quan đến niềm tin đó. Các ý niệm cơ bản về tôn giáo chia thế giới thành hai phần: Thiêng liêng , và Trần tục.[11] Trần tục chính là những gì bình thường trong cuộc sống con người, còn Thiêng liêng là cái siêu nhiên, thần thánh. Đứng trước sự Thiêng liêng, con người sử dụng lễ nghi để bày tỏ sự tôn kính, sùng bái , đó chính là cơ sở của tôn giáo. Trong nghĩa tổng quát nhất, có quan điểm đã định nghĩa tôn giáo chính là kết quả của tất cả các câu trả lời để giải thích nguồn gốc, quan hệ giữa nhân các loại , vũ trụ; những câu hỏi về mục đích, ý nghĩa cuối cùng của sự tồn tại. Chính vì thế những tư tưởng tôn giáo thường mang tính triết học. Số tôn giáo được hình thành từ xưa đến nay đã được xem là vô số, có nhiều hình thức trong những nền văn hóa , quan điểm cá nhân khác nhau. Tuy thế, ngày nay ở trên thế giới chỉ có một số tôn giáo lớn đã được nhiều người theo hơn những tôn giáo khác.
Đôi khi đến từ ” tôn giáo ” cũng hoàn toàn có thể được dùng để chỉ đến những cái gọi đúng hơn chính là ” tổ chức triển khai tôn giáo ” – một tổ chức triển khai gồm nhiều cá thể ủng hộ việc thờ phụng, thường có tư cách pháp nhân. ” Tôn giáo ” hay là đã được nhận thức chính là ” tôn giáo ” hoàn toàn có thể chưa như nhau với những định nghĩa ở trên đây trong niềm tin tối hậu nơi mỗi tôn giáo ( tức là khi một tín hữu theo một tôn giáo nào đó, họ chưa có cái gọi là ý niệm ” tôn giáo ” nơi tôn giáo của họ, tôn giáo chỉ chính là một cách suy niệm của những người chưa có tôn giáo bao trùm lấy thực tại nơi những người có tôn giáo ) .
Các khái niệm
Tín ngưỡng tôn giáo là niềm tin , sự sùng bái thần thánh hay là các quyền lực vô biên, siêu nhiên, vào cuộc sống sau khi chết…, tóm lại, chính là những phát biểu mà vì đó các thành viên của một tôn giáo nào đó gắn bó vào đó.[12] Tín ngưỡng thường phát sinh khi một lãnh tụ tinh thần khẳng định một số hiểu biết đặc biệt về chân lý thần thánh , tổ chức tín đồ của mình. Cũng có quan điểm cho rằng, tín ngưỡng tôn giáo là hoạt động tôn giáo ít hay chưa có điểm chung với các tổ chức tôn giáo khác trong một xã hội cụ thể.[13] Theo quan điểm này thì tín ngưỡng là một cái gì đó hoàn toàn mới, nó có thể chính là kết quả của sự truyền bá quan điểm tôn giáo đến từ một xã hội này sang một xã hội khác, nơi mà nó không từng có tiền lệ. Do vậy khi mới hình thành, tín ngưỡng thường chưa được chính thức hóa , và hay là có mâu thuẫn với xã hội, nếu tiếp tục phát triển, tín ngưỡng cũng sẽ trở nên có tổ chức, nghi lễ chặt chẽ hơn và có thể trở thành tôn giáo. Tuy nhiên tín ngưỡng tôn giáo chưa phải là các giáo phái, giáo phái là những nhóm ly khai với giáo hội hay tổ chức tôn giáo truyền thống của nó còn tín ngưỡng thì hoàn toàn mới. Tôn giáo là những hệ thống tín ngưỡng thường tìm câu trả lời cho những khái niệm sau:
Thượng đế – Siêu việt tính hay bản chất của tồn tại (hoặc cái đã được loài người nhận thức chính là tồn tại) trong mối tương quan với con người;Con người;Tạo hóa, những tín ngưỡng về nguồn gốc của vũ trụ, Trái Đất, sự sống, , nhân loại;Thần thánh, những tín ngưỡng về sự tồn tại (hay chưa tồn tại) , bản chất của thần thánh (hay Ông Trời), những gì linh thiêng hay là siêu phàm;Những tín ngưỡng về cách liên lạc với thần thánh, vật linh thiêng, những người khác, loài vật, thế giới thiên nhiên xung quanh ta , và với chúng ta;Những tín ngưỡng về bản chất đạo lý , và đạo đức, như đạo đức khách quan và đạo đức tương đối;Những cách để nhận dạng , ca tụng những kinh nghiệm giá trị;Việc tìm ra trọn vẹn về lĩnh vực nhu cầu , thèm muốn;Sự tìm ra mục đích của sự sống, , nhận dạng các mục tiêu trong đời;Tìm ra một cơ cấu đạo lý, , và định nghĩa những hành vi “thiện” (tốt) , và “ác” (xấu);Những tín ngưỡng về những trạng thái tồn tại khác như thiên đàng, địa ngục, hay Niết bàn và cách chuẩn bị vào những cõi này;Những giải thích , sự hiểu biết về điều ác và đau khổ, và viết về thiện ác.
Thông thường, những tôn giáo khác nhau , và những phe không tôn giáo đều có câu vấn đáp khác nhau về những khái niệm trên, , nhiều tôn giáo có nhiều vấn đáp cho mỗi khái niệm .Ngoài nghĩa rộng về tôn giáo trên, có nhiều cách sử dụng cũng như nhiều nghĩa của từ ” tôn giáo. ” Một số lối lý giải như sau :
Một cách định nghĩa, đôi khi đã được gọi chính là “lối theo chức năng”, định nghĩa tôn giáo là bất cứ hệ thống tín ngưỡng và phong tục nào có chức năng đề cập đến những câu hỏi căn bản về đặc tính con người, đạo đức, sự chết , và sự tồn tại của thần thánh (nếu có). Định nghĩa rộng ngày bao gồm mọi hệ thống tín ngưỡng, kể cả những hệ thống không tin tưởng vào thần thánh nào, những hệ thống đơn thần, những hệ thống đa thần , và những hệ thống không đề cập đến vấn đề này vì không có chứng cớ.Cách định nghĩa thứ hai, đôi khi được gọi chính là “lối theo hình thể”, định nghĩa tôn giáo chính là bất cứ hệ thống tín ngưỡng nào xác nhận những điều không thể quan sát một cách khoa học được, , và chỉ dựa vào chức trách hay là kinh nghiệm với thần thánh. Nghĩa này hẹp hơn Nhận biết “tôn giáo” với chủ nghĩa duy lý, chủ nghĩa nhân bản thế tục, thuyết vô thần, triết khách quan , và thuyết bất khả tri, vì những hệ thống này chưa dựa vào chức trách hay kinh nghiệm nhưng dựa vào cách hiểu theo khoa học.Cách định nghĩa thứ ba, đôi khi được gọi là “lối theo triệu chứng cớ vật chất”, định nghĩa tôn giáo là những tín ngưỡng về nhân quả mà Occam’s Razor loại trừ vì chúng chấp nhận những nguyên nhân quá phức tạp để giải thích những chứng cớ vật chất. Theo nghĩa này, những hệ thống không phải là tôn giáo chính là những hệ thống chưa tin tưởng vào những nguyên nhân phức tạp hơn cần thiết để giải thích những chứng cớ vật chất. Các người theo quan điểm này tự xưng chính là “bất tôn giáo”, nhưng cũng có người tôn giáo nhìn nhận rằng “tín ngưỡng” và “khoa học” là hai cách hoàn toàn khác nhau để đi đến chân lý. Quan điểm này bị bác bỏ bởi những người xem rằng những giải thích siêu hình là cần thiết để giải thích các hiện tượng tự nhiên một cách căn bản.Cách định nghĩa thứ tư, đôi khi đã được gọi là “lối tổ chức”, định nghĩa tôn giáo là các hội đoàn, tín ngưỡng, tổ chức, phong tục, , và luật đạo đức chính thức của tất cả các tôn giáo chính có tổ chức. Nghĩa này đặt “tôn giáo” vào một vị trí trái ngược với “tinh thần”, cho nên chưa bao gồm những luận điệu của “tinh thần” về việc tiếp xúc, phục vụ, hay tôn thờ thần thánh.
Nếu chưa kể những triệu chứng tích khảo cổ học nhận thấy niềm tin tôn giáo về cuộc sống sau khi chết có đến từ rất nhiều xa xưa, khi mà người ta chôn đồ tùy táng cùng với người chết thì ít nhất cách đây 40.000 năm, tổ tiên con người đã có niềm tin tôn giáo và tham gia các nghi lễ tôn giáo.[14] Trong các xã hội săn bắn , hái lượm, phổ biến là thuyết vật linh, cho rằng vật thể trong thế giới tự nhiên đã được phú cho nhận thức , và tác động đến đời sống con người. Biển cả, núi cao, gió , và thậm chí cả cây cối…cũng có thể đã được coi là những thế lực có tính chất thần thánh sinh ra , và chi phối đời sống con người. Xã hội săn bắn, hái lượm có tổ chức không phức tạp nên đời sống tôn giáo chủ yếu tồn tại trong gia đình. Địa vị pháp sư (shaman) có thể được trao cho một người như là lãnh tụ tôn giáo nhưng hoạt động này chưa phải chiếm toàn bộ thời gian của người đó.
Sang đến tiến trình xã hội trồng trọt , và chăn nuôi, niềm tin thần thánh chính là nguyên do hình thành quốc tế từ từ được tăng trưởng. Một mạng lưới hệ thống văn hóa truyền thống đạo đức đã được ủng hộ bằng việc công nhận thần thánh đồng thời tôn giáo vượt qua khỏi khoanh vùng phạm vi mái ấm gia đình và thường gắn chặt với chính trị, lãnh tụ xã hội thường đã được xem chính là vua và tăng lữ như những Pharaoh Ai Cập .Trước Phương Pháp mạng Công nghiệp, tôn giáo đã rất nhiều tăng trưởng , và là thể chế xã hội vô cùng quan trọng ở khắp những lục địa. Đây cũng là lúc những tôn giáo có nhiều xung đột với nhau : Kitô giáo với Hồi giáo qua nhiều cuộc Thập tự chinh ; Ấn Độ giáo xung đột với Phật giáo , và về cơ bản đã các loại trừ tôn giáo này ra khỏi miền đất phát tích của nó vào thế kỷ 13 ; người Hồi giáo chinh phục , truyền bá tôn giáo của mình đến những vùng khác …
Từ khi Phương Pháp mạng Công nghiệp nổ ra, những tiến bộ của khoa học kỹ thuật đã khiến cho ảnh hưởng của tôn giáo không còn mạnh mẽ như trước, tôn giáo dần bị tách rời khỏi nhà nước. Trong đời sống xã hội, khoa học cũng dần thay thế cho tôn giáo, chẳng hạn một người khi gặp bệnh tật tìm đến bác sĩ nhiều hơn chính là tu sỹ. Tuy vậy, thậm chí ngay cả cho đến nay, nhiều phong trào tôn giáo mới vẫn tiếp tục phát triển.
Một số hoạt động giải trí tôn giáo trên quốc tế .Những phong tục dựa vào tín ngưỡng tôn giáo thường gồm có :
Cầu nguyệnThờ phụngHọp mặt thường lệ với những người khác đồng tôn giáoViên chức tôn giáo để lãnh đạo hay giúp cho đỡ những tín đồ, như nhà tu, mục sư, tăng lữ…Nghi lễ , và phong tục đặc biệt trong tín ngưỡngCách giữ gìn niềm tin vào những điều răn trong kinh sách và những tục lệ của tôn giáo đóLuật lệ ứng xử ngoài đời phù hợp với tín ngưỡng (đạo lý), như Mười điều răn trong Cựu Ước, đặt ra từ tín ngưỡng chứ không phải do tín ngưỡng định nghĩa, , đạo lý thường được tôn trọng đến địa vị giáo luật (luật pháp) , và được các tín đồ thi hànhViệc duy trì , và học tập những kinh sách ghi chép những tín ngưỡng cơ bản của tôn giáo.
Những Fan Hâm mộ của một tôn giáo thường họp mặt để làm lễ, đọc hay tụng kinh, cầu nguyện, thờ phụng, và giúp cho sức niềm tin lẫn nhau. Tuy nhiên, cầu nguyện , và ngồi thiền một mình cũng thường được xem chính là quan trọng, cũng như sống theo tín ngưỡng ngoài đời hay với những người chưa theo đạo đó. Đây thường chính là một công dụng của tôn giáo đó .
Các tôn giáo chính
Niềm tin , thực tiễn tôn giáo vô cùng đa dạng , có rất nhiều tôn giáo ở trên thế giới ngày nay, có tôn giáo chỉ tránh trong một vùng địa lý chưa lớn nhưng có những tôn giáo có thể gọi là tôn giáo thế giới với nhiều triệu tín đồ ở khắp nơi ở trên thế giới. Nói chung có khoảng 87 phần trăm dân số thế giới đang gắn bó với một tôn giáo nào đó; chỉ có khoảng 13 phần trăm chính là chưa tôn giáo.[15]
(Nguồn số liệu theo Adherents.com[17], riêng số lượng tín đồ Khổng giáo theo Macionis.)
Việc thống kê số liệu Fan Hâm mộ của từng tôn giáo rất phức tạp và nhiều chiêu thức khác nhau do đó những nguồn số liệu hoàn toàn có thể cho tác dụng khác nhau đáng kể, tuy nhiên nó phân phối cái nhìn tương đối về quy mô của những tôn giáo đặc biệt quan trọng là trong đối sánh tương quan với nhau .
Bản đồ phân bổ những tôn giáo quan trọng trên quốc tế
Sự khác nhau giữa những tôn giáo
Số thần thánh
Giới tính thần thánh
Một số tín đồ cho rằng thần thánh của họ không có giới tính, có cả tính chất nam lẫn nữ;Một số tín đồ cho rằng thần thánh của họ không có giới tính, nhưng có nhiều tính chất nam.Một số tín đồ khác cho rằng thần thánh của họ không có giới tính, nhưng có nhiều tính chất nữ.Một số tôn giáo giáo cho rằng thần thánh của họ chính là nam hoặc nữ, như trong các tôn giáo thần thoại truyền thống.
Nguồn kinh sách
Các văn bản thiêng liêng cung cấp căn cứ cho các tín đồ xem các văn bản đó có thẩm quyền, được linh truyền, linh hứng và/hoặc chưa thể sai lầm. Ví dụ như kinh Coran, kinh Vệ Đà, kinh Aqdas (Kitáb-i-Aqdas) và Kinh thánh;Các nhà tiên tri cung cấp căn cứ cho các tín đồ xem những người tiên tri đó có khả năng thông hiểu đặc biệt hoặc có khả năng tương giao cá nhân trực tiếp với đấng thiêng liêng. Ví dụ như Giêsu, Môsê, Bahá’u’lláh , Môhamét;Khoa học , và lý trí cung cấp căn cứ cho các tín đồ xem khoa học , lý trí có nguy cơ trả lời cho nhiều nghi vấn nền tảng của tôn giáo. Ví dụ như chủ nghĩa Nhân bản thế tục , và thuyết Vô thần;Truyền thống cung cấp căn cứ cho các tín đồ xem tập quán của tổ tiên chính là đặc biệt quan trọng và chính là nguồn cội của chân lý thiêng liêng. Ví dụ như Saman giáo (vu ngưỡng) , và một số khía cạnh của Thần đạo;Kinh nghiệm cá nhân cung cấp căn cứ cho các tín đồ tin rằng họ có tiếp xúc cá nhân trực tiếp với Thượng đế hay thần thánh, hoặc một sự kiện cụ thể nào đó có tầm quan trọng đối với họ về mặt tôn giáo.
Cấu trúc tổ chức triển khai
Những tôn giáo chú trọng lối sống và việc tham gia trong các tục lệ, lễ nghi , và thái độ của các tín đồ. Các tôn giáo này có đạo Do Thái theo phái Chasidut , và nhiều truyền thống hữu linh.Những tôn giáo có triết lý tinh thần chú trọng vào việc thực hành để dẫn đến hạnh phúc trong đời , và ít quan tâm đến thần linh hay là đấng tối cao như đạo Phật, đạo Lão , Nho giáo. Một số tôn giáo khác như Ấn Độ giáo chú trọng những điều này nhưng vẫn tin tưởng vào một thần thánh tối cao trong nhiều hình thể.Những tôn giáo chú trọng việc giữ gìn mối quan hệ đúng đắn với thần thánh, có thể bằng quan hệ cá nhân (như đạo Tin lành), bằng cách tuân theo các ý định của thần thánh (như Hồi giáo) hay bằng cách sám hối và tha thứ tội lỗi (như Kitô giáo truyền thống).
Sau khi chết
Tôn giáo , khoa học
Quan điểm về tôn giáo , khoa học hoàn toàn có thể đi đến từ thái cực cái nọ phủ nhận cái kia cho đến dung hòa hơn. Ở thái cực này, 1 số ít người cho rằng những hiểu biết tôn giáo hoàn toàn có thể vấn đáp mọi câu hỏi tương quan đến ngoài hành tinh , đời sống con người. Ở thái cực khác 1 số ít người lại cho rằng những hiểu biết tôn giáo chính là mê tín dị đoan, chưa bình thường, hoang đường, chỉ có khoa học mới đưa ra đã được câu vấn đáp đúng đắn. Ở giữa hai thái cực, có quan điểm coi tôn giáo , khoa học dùng những chiêu thức, hay nói đúng hơn, vấn đáp cho những câu hỏi khác nhau để tìm đến Chân lý , kiến thức , và kỹ năng đồng thời bổ trợ cho nhau. Tôn giáo dùng những chiêu thức dựa theo sự hiểu biết chủ quan của trực giác cá thể , kinh nghiệm tay nghề , / hoặc địa thế căn cứ vào chức trách của những kinh sách hay là người được xem chính là tiên tri. Khoa học, trái lại, dùng chiêu thức khoa học, một quá trình khách quan để tìm hiểu khảo sát và khảo sát dựa theo chứng cớ vật chất, dùng những hiện tượng kỳ lạ hoàn toàn có thể quan sát và xác định được. Tương tự, có hai loại câu hỏi mà tôn giáo , và khoa học cố gắng nỗ lực vấn đáp : những câu hỏi về những hiện tượng kỳ lạ hoàn toàn có thể quan sát và xác định đã được ( như những luật vật lý, hay cách hành xử của con người ) và những câu hỏi về những hiện tượng kỳ lạ chưa hề quan sát được và việc nhìn nhận về giá trị, ý nghĩa, mục tiêu ( như thực hiện thế nào có những luật vật lý, thế nào chính là ” thiện ” và ” ác ” ). Quan điểm này hoàn toàn có thể được minh họa bằng những lời Hồng y Barberini [ 22 ] đã từng nói với Galileo : ” Anh dạy cho chúng ta biết khung trời chuyển dời như thế nào ; còn chúng tôi dạy cho mọi người biết cách lên trời “. [ 23 ] Nói cách khác, ” quốc tế này hoạt động giải trí thế nào chính là yếu tố khoa học, nhưng tại sao tất cả chúng ta , và phần ngoài hành tinh còn lại nói chung lại sống sót là yếu tố khoa học không sao lý giải được. ” [ 24 ]Cặp đến từ ” tôn giáo , và khoa học ” lần đầu Open vào thế kỷ 19. Mối quan hệ này đã được miêu tả khác nhau như ‘ xung đột ‘, ‘ hòa hợp ‘, ‘ phức tạp ‘, ‘ độc lập khỏi nhau ‘. Từ phương Tây, những triết gia thời Khai sáng phổ cập luận thuyết xung đột về mối quan hệ giữa khoa học , và tôn giáo. Tuy nhiên, thời nay hầu hết những sử gia về khoa học đã bác bỏ luận thuyết này. [ 25 ] [ 26 ] [ 27 ] Trong lịch sử vẻ vang, Công giáo có vai trò quan trọng bảo trợ cho sự tăng trưởng của khoa học văn minh. [ 28 ]
Tôn giáo và chính trị
Lễ thụ phong cho Hoàng đế Charlemagne
Trong lịch sử, tôn giáo thường đi song song với chính trị. Các hoàng đế Trung Quốc lấy căn cứ quyền của họ đến từ Thiên mệnh (天命). Giáo hội Công giáo Rôma đã thống trị phần lớn châu u cho đến cuộc Cải cách Tin lành. Đến Thời đại Ánh sáng vào thế kỷ 18 tại châu u, nhiều triết gia tin vào việc tách biệt giữa giáo hội và nhà nước (separation of church and state). Hiện nay tôn giáo đóng nhiều vai trò khác nhau tại nhiều nơi ở trên thế giới:
Tôn giáo độc lập: tại một số quốc gia như Hoa Kỳ, Canada, Pháp, Việt Nam… hiến pháp tách biệt giáo hội , nhà nước. Những quốc gia này thường cho phép người dân tự do tín ngưỡng, nhưng không công nhận bất cứ tôn giáo nào để khỏi bị xem chính là thiên vị. Tuy nhiên, tại Hoa Kỳ, khi một tổng thống nhậm chức, tổng thống phải đặt tay lên cuốn kinh thánh để tuyên thệ.[29]Quốc giáo: Một số quốc gia có một quốc giáo, một tôn giáo được nhà nước công nhận chính là chính thức , và nhận thuế đến từ dân, tuy nhiên người dân vẫn đã được phép tự do tín ngưỡng. Trong các nước này gồm có một số nước Hồi giáo, Công giáo và những nước như Thái Lan (Phật giáo), Anh (Anh giáo). Tuy nhiên, các viên chức quốc giáo chưa có địa vị quan trọng trong chính quyền, trừ quốc trưởng.Thần quyền: Tại một số quốc gia, điển hình là Iran , và Tòa thánh Vatican, tôn giáo và chính quyền chính là một. Những viên chức quan trọng trong tôn giáo cũng chính là viên chức trong chính quyền.
Macionis John J., Xã hội học, Nhà xuất bản Thống kê (1987)Schaefer Richard T., Xã hội học, Nhà xuất bản Thống kê (2005)Almanach những nền văn minh thế giới, Nhà xuất bản Văn hóa – Thông tin (tái bản, bổ sung lần 1 năm 2007)