Dịch tễ học là gì?

THÔNG ĐIỆP CHÍNH

Dịch tễ học là khoa học nền tảng của y tế công cộng . Dịch tễ học đã có những góp phần lớn vào việc cải tổ sức khoẻ hội đồng .

Dịch tễ học là công cụ thiết yếu trong quá trình xác định và sắp xếp (mapping) các bệnh nổi trội.

Dịch tễ học là gì?

Bạn đang đọc: Dịch tễ học là gì?

Thường xuyên có thực trạng chậm chễ giữa việc tích lũy những vật chứng dịch tễ học và ứng dụng những dẫn chứng này vào thiết kế xây dựng chính sánh y tế .

BỐI CẢNH LỊCH SỬ

Nguồn gốc

Dịch tễ học bắt nguồn từ những quan sát từ thời Hypocrate hơn 2000 năm trước đây, cho rằng những yếu tố môi trường tự nhiên đã ảnh hưởng tác động lên sự Open bệnh. Tuy nhiên, cũng phải đến tận thế kỷ thứ mười chín mới có những thống kê giám sát sự phân bổ bệnh tật trong những nhóm quần thể người trên qui mô lớn. Giai đoạn này không chỉ lưu lại sự khởi đầu chính thức của dịch tễ học mà còn có cả những thành tựu ấn tượng nhất của chuyên ngành này. 1 Một ví dụ nổi tiếng là những phát hiện của John Snow ( Hộp 1.1 ) cho thấy rủi ro tiềm ẩn của bệnh tả ở thành phố London có tương quan đến việc uống nước của những công ty cấp khác nhau ; map ( xem Hình 4.1 ) làm điển hình nổi bật điểm tập trung chuyên sâu của những trường hợp bệnh. Các điều tra và nghiên cứu dịch tễ của Snow là một trong số hàng loạt những tìm hiểu nhìn nhận mối tương quan giữa những quy trình vật lý, hoá học, sinh học, xã hội học và chính trị. 2 Việc so sánh tỷ suất mắc bệnh trong những nhóm quần thể người rất thông dụng vào cuối thể kỷ mười chín và đầu thế kỷ hai mươi. Cách tiếp cận này khởi đầu được ứng dụng vào việc trấn áp những bệnh truyền nhiễm ( xem Chương 7 ), và cũng được chứng tỏ là một chiêu thức hiệu suất cao để diễn đạt mối link giữa những điều kiện kèm theo hay tác nhân môi trường tự nhiên với những bệnh đơn cử. Vào nửa sau của thế kỷ hai mươi, đặc biệt quan trọng là ở những nước có thu nhập cao hoặc trung bình, phương pháp tiếp cận này này được vận dụng so với những bệnh không lây mạn tính như bệnh tim, ung thư .

Các phát triển gần đây của dịch tễ học

Dịch tễ học tân tiến là một chuyên ngành tương đối mới và sử dụng những chiêu thức định lượng để nghiên cứu và điều tra bệnh trong quần thể người, với những thông tin cho nỗ lực phòng ngừa và trấn áp bệnh tật. Ví dụ Richard Doll và Andrew Hill, từ đầu những năm 1950, đã nghiên cứu và điều tra mối tương quan giữa hút thuốc lá và ung thư phổi. Nghiên cứu của họ được triển khai trước những nghiên cứu và điều tra thực nghiệm về độc tính gây ung thư của nhựa thuốc lá và những quan sát lâm sàng cho thấy mối tương quan giữa hút thuốc lá và những yếu tố tiềm tàng khác với ung thư phổi. Qua việc sử dụng những nghiên cứu và điều tra thuần tập dài hạn, họ đã có năng lực thiết lập sự phối hợp giữa hút thuốc lá và ung thư phổi ( Hình 1.1 ) .

Hộp 1.1. Quan sát sớm của dịch tễ học

Nghiên cứu thuần tập ở những bác sỹ người Anh cho thấy tỷ suất tử trận giảm mạnh ở những người không hút thuốc trong nhiều thập kỷ sau này. Những bác sỹ phái mạnh sinh ra vào tiến trình 1900 – 1930 mà hút thuốc, trung bình tử trận sớm hơn 10 năm so với những người không hút thuốc5 ( Hình 1.2 ) . Hút thuốc là một trường hợp rõ ràng, nhưng so với phần đông những bệnh, hoàn toàn có thể có nhiều yếu tố góp thêm phần vào nguyên do gây bệnh. Một vài yếu tố đóng vai trò thiết yếu dẫn đến thực trạng bệnh và một vài yếu tố làm tăng rủi ro tiềm ẩn tăng trưởng bệnh. Các chiêu thức dịch tễ học mới được sử dụng để nghiên cứu và phân tích những mối tương quan này. Ở những nước thu nhập thấp và trung bình, HIV / AIDS, lao và sốt rét là những nguyên do tử trận thông dụng, dịch tễ học những bệnh truyền nhiễm đóng một vai trò rất là quan trọng. Nhánh dịch tễ học này ngày càng trở nên quan trọng đặc biệt quan trọng ở những vương quốc Open những bệnh truyền nhiễm mới như hội chứng hô hấp cấp tính SARS, bệnh bò điên ( tên khoa học là viêm não thể bọt ở bò – Bovine Spongiform Encephalopathy – BSE ) hay đại dịch cúm. Dịch tễ học đã tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ trong vòng 50 năm qua và thử thách lớn nhất lúc bấy giờ là tìm hiểu và khám phá và hành vi dựa trên những yếu tố quyết định hành động sức khoẻ và những bệnh mang tính xã hội mà phần nhiều những yếu tố này nằm ngoài nghành nghề dịch vụ y tế. 6 – 8

Bảng 1.1. Tử vong do dịch tả ở các quận của London theo nguồn nước do 2 công ty cung cấp, từ 8/7 đến 26/8/1854.

ĐỊNH NGHĨA, PHẠM VI VÀ ỨNG DỤNG CỦA DỊCH TỄ HỌC

Định nghĩa

Dịch tễ học được Last định nghĩa là “ việc điều tra và nghiên cứu sự phân bổ và những yếu tố quyết định hành động của những thực trạng hay sự kiện tương quan đến sức khoẻ trong những quần thể xác lập và việc ứng dụng điều tra và nghiên cứu này vào phòng ngừa và trấn áp những yếu tố sức khoẻ ” ( Xem Hộp 1.2 ). Nhà dịch tễ học không chỉ chăm sóc tới tử trận, bệnh tật mà còn cả với trạng thái sức khoẻ tốt và quan trọng nhất là những giải pháp tăng cường sức khoẻ. Từ “ bệnh ” bao hàm toàn bộ sự đổi khác không mong ước của thực trạng sức khoẻ, gồm có cả chấn thương và sức khoẻ tinh thần .

Phạm vi 

Trọng tâm của điều tra và nghiên cứu dịch tễ học là quần thể xác lập về địa lý hay những góc nhìn khác, ví dụ một đơn vị chức năng nghiên cứu và điều tra hoàn toàn có thể là một nhóm bệnh nhân trong bệnh viện hay công nhân xí nghiệp sản xuất. Một quần thể sử dụng trong dịch tễ học thường là quần thể được chọn từ một khu vực đặc trưng hay một nước vào một thời gian đơn cử. Điều này tạo cơ sở cho việc xác lập những nhóm nhỏ hơn tương quan đến giới, nhóm tuổi, chủng tộc. Cấu trúc của những quần thể khác nhau ở những vùng địa lý khác nhau và ở những thời gian khác nhau. Các nghiên cứu và phân tích dịch tễ học phải tính đến sự xê dịch này .

Hộp 1.2. Định nghĩa dịch tễ học9

DỊCH TỄ HỌC VÀ Y TẾ CÔNG CỘNG

Y tế công cộng, nói chung, đề cập đến những hành vi mang tính tập thể nhằm mục đích cải tổ sức khoẻ của quần thể. 1 Dịch tễ học, một trong những công cụ tăng cường sức khoẻ, được sử dụng theo nhiều phương pháp khác nhau ( Hình 1.3 – 1.6 ). Các nghiên cứu và điều tra khởi đầu trong nghành nghề dịch vụ dịch tễ học thường chăm sóc đến nguyên do ( bệnh căn ) của những bệnh truyền nhiễm và việc làm này vẫn có ý nghĩa quan trọng để xác lập được những giải pháp phòng ngừa. Theo nghĩa này, dịch tễ học là khoa học y học cơ bản với mục tiêu cải tổ sức khoẻ quần thể, đặc biệt quan trọng sức khoẻ của những quần thể chịu thiệt thòi .

Nguyên nhân gây bệnh

Mặc dù 1 số ít bệnh có nguyên do đơn thuần là những yếu tố di truyền, phần đông những bệnh có nguyên do là sự tương tác giữa những yếu tố di truyền và môi trường tự nhiên. Tiểu đường là một ví dụ của một bệnh mà nguyên do gồm có cả hai yếu tố là di truyền và thiên nhiên và môi trường. Chúng ta định nghĩa khái niệm thiên nhiên và môi trường một phương pháp rất rộng, gồm có những yếu tố sinh học, hoá học, vật lý, tinh thần hay những yếu tố văn hoá hoàn toàn có thể tác động ảnh hưởng lên sức khoẻ ( xem Chương 9 ). Hành vi cá thể ảnh hưởng tác động lên mối liên quan hệ này và dịch tễ học được sử dụng để điều tra và nghiên cứu tác động ảnh hưởng và ảnh hưởng tác động của can thiệp dự trữ trải qua tăng cường sức khoẻ ( Hình 1.3 ) .

Lịch sử tự nhiên của bệnh

Dịch tễ học cũng chăm sóc đến quy trình tăng trưởng và hậu quả bệnh ( lịch sử dân tộc tự nhiên ) ở những Lever cá thể và nhóm ( Hình 1.4 ) .

Tình trạng sức khoẻ của quần thể

Dịch tễ học thường được sử dụng để miêu tả thực trạng sức khoẻ của những nhóm quần thể ( Hình 1.5 ). Hiểu biết về gánh nặng bệnh tật trong quần thể đóng vai trò thiết yếu so với những nhà chỉ huy y tế, những người mong ước sử dụng nguồn lực hạn chế để hoàn toàn có thể mang lại hiệu suất cao cao nhất bằng phương pháp xác lập những chương trình sức khoẻ ưu tiên cho dự trữ và chăm nom y tế. Trong 1 số ít nghành chuyên biệt, ví dụ dịch tễ học môi trường tự nhiên hay nghề nghiệp, dịch tễ học tập trung vào việc điều tra và nghiên cứu những quần thể có những loại phơi nhiễm đặc trưng .

Đánh giá can thiệp

Tác giả Archie Cochrane đã thuyết phục những nhà dịch tễ học nhìn nhận hiệu suất cao ( effectiveness ) và hiệu suất ( efficiency ) của những dịch vụ y tế ( Hình 1.6 ). 10 Việc này có nghĩa là xác lập, ví dụ như tính tương thích của quy trình tiến độ nằm viện do một thực trạng nào đó, giá trị của việc điều trị bệnh cao huyết áp, hiệu suất của những giải pháp vệ sinh nhằm mục đích trấn áp bệnh truyền nhiễm và tác động ảnh hưởng của việc giảm hàm lượng chì trong xăng ( xem Chương 10 ) . Việc vận dụng những nguyên tắc và chiêu thức dịch tễ học vào những yếu tố đang phải đương đầu trong thực hành thực tế y học dẫn đến sự tăng trưởng của dịch tễ học lâm sàng ( xem Chương 8 ). Cũng theo khuynh hướng này, dịch tễ học đang lan rộng ra sang những nghành khác như dịch tễ học dược học, dịch tễ học phân tử, và dịch tễ học di truyền ( Hộp 1.3 ). 11

Hộp 1.3. Dịch tễ học phân tử và di truyền

THÀNH TỰU CỦA DỊCH TỄ HỌC

Đậu mùa

Việc giao dịch thanh toán bệnh đậu mùa trên quốc tế là một thành tựu lớn lao góp thêm phần nâng cao sức khoẻ và niềm hạnh phúc của hàng triệu người, nhất là ở những quần thể nghèo. Đậu mùa minh họa cả thành công xuất sắc lẫn tuyệt vọng của y tế công cộng tân tiến. Từ những năm 1790 người ta đã biết rằng nhiễm khuẩn đậu bò sẽ góp thêm phần bảo vệ chống virút đậu mùa, tuy nhiên phải mất gần 200 năm thì quyền lợi của phát hiện này mới được gật đầu và vận dụng trên toàn quốc tế . Tổ chức Y tế Thế giới ( TCYTTG ) triển khai chiến dịch can đảm và mạnh mẽ nhằm mục đích vô hiệu đậu mùa trong nhiều năm. Dịch tễ học giữ vai trò TT trong chiến dịch này bằng việc phân phối thông tin về phân bổ những trường hợp bệnh, quy mô, chính sách và mức độ Viral bệnh , lập map những vụ dịch bệnh và

đánh giá các biện pháp kiểm soát (Hộp 1.4). 

Sự thật cho thấy là không có những trường hợp vật chủ là động vật hoang dã và số lượng những trường hợp nhiễm bệnh thứ cấp thấp . Khi chương trình thanh toán bệnh đậu mùa trong 10 năm do TCYTTG phát động vào năm 1967, thì mỗi năm có từ 10 – 15 triệu trường hợp mới và 2 triệu trường hợp tử vong ở 31 nước. Số nước có những trường hợp bệnh trong quá trình 1967 – 1976 giảm xuống nhanh gọn ; đến năm 1976 chỉ có 2 nước báo cáo giải trình có bệnh đậu mùa và trường hợp Open bệnh đậu mùa tự nhiên sau cuối được báo cáo giải trình trong năm 1977 ở một phụ nữ do phơi nhiễm với vius trong phòng thí nghiệm. Bệnh đậu mùa thông tin được thanh toán giao dịch vào ngày 8 tháng 5 năm 1980 . Có nhiều yếu tố góp thêm phần vào thành công xuất sắc của chương trình : sự cam kết chính trị tổng lực, mục tiêu rõ ràng, thời hạn biểu đúng chuẩn, đội ngũ cán bộ được giảng dạy tốt và kế hoạch linh động. Thêm vào đó, bệnh có nhiều đặc thù tạo thuận tiện cho việc thanh toán giao dịch dứt điểm như sự sẵn có vaccine phòng bệnh đậu mùa. Năm 1979, TCYTTG đã duy trì một kho dự trữ vaccine đậu mùa đủ để tiêm chủng cho 200 triệu người. Kho dự trữ này đã từ từ giảm xuống còn khoảng chừng 2,5 triệu liều. Nhưng mối quan ngại lúc bấy giờ về yếu tố sử dụng vũ khí sinh học đã khiến TCYTTG liên tục duy trì và bảo vệ lượng dữ trữ vừa đủ vaccine trong trường hợp thiết yếu. 14

Hộp 1.4. Các đặc điểm dịch tễ của bệnh đậu mùa12

Nhiễm độc Methyl thủy ngân

Thủy ngân là chất độc từ thời Trung Cổ, gần đây hơn thủy ngân trở thành hình tượng của những mối hiểm hoạ ô nhiễm thiên nhiên và môi trường. Trong những năm 1950, hợp chất thuỷ ngân có trong nước thải của một nhà máy sản xuất ở Minamata, Nhật Bản đổ vào một vịnh nhỏ ( Hộp 1.5 ). Điều này đã dẫn đến sự tích lũy methyl thủy ngân trong cá gây ra nhiễm độc trầm trọng cho người. 15 Đây là một vụ dịch nhiễm độc thuỷ ngân từ cá tiên phong mà người ta được biết và việc xác lập đúng mực nguyên do phải diễn ra trong vài năm. Bệnh Minamata đã trở thành một trong những bệnh do môi trường tự nhiên được chứng tỏ tốt nhất bằng tư liệu. Vụ bùng nổ dịch thứ hai xảy ra trong những năm 1960 ở một khu vực khác của Nhật Bản. Từ đó đến nay những trường hợp nhiễm độc Methyl thuỷ ngân nhẹ hơn do cá cũng được ghi nhận ở 1 số ít nước. 15, 16

Hộp 1.5. Bệnh Minamata

SỐT THẤP TIM VÀ BỆNH THẤP TIM

Sốt thấp tim và bệnh thấp tim có tương quan tới nghèo nàn và đặc biệt quan trọng là điều kiện kèm theo nhà ở nghèo nàn và eo hẹp, cả hai yếu tố này đã tạo điều kiện kèm theo thuận tiện cho việc Viral những nhiễm khuẩn liên cầu đường hô hấp trên. Ở nhiều nước tăng trưởng số trường hợp mắc bệnh thấp tim mở màn giảm từ đầu thế kỷ hai mươi, rất lâu trước khi có thuốc điều trị hữu hiệu như sulonamides và penicillin ( Hình 1.7 ) . Ngày nay bệnh gần như không còn Open ở những nước tăng trưởng, mặc dầu những ổ bệnh với tỷ suất hiện mắc khá cao vẫn còn sống sót ở những nhóm người thiệt thòi về kinh tế tài chính và xã hội. Ở nhiều nước đang tăng trưởng, bệnh thấp tim là một trong những thể thông dụng nhất của bệnh tim . Dịch tễ học đã góp thêm phần vào hiểu biết của tất cả chúng ta về nguyên do của sốt thấp tim và bệnh thấp tim và việc tăng trưởng những giải pháp phòng ngừa bệnh thấp tim. Các điều tra và nghiên cứu dịch tễ học cũng đã nêu bật vai trò của những yếu tố kinh tế tài chính xã hội góp thêm phần gây nên những vụ bùng nổ sốt thấp tim và sự Viral của nhiễm liên cầu khuẩn ở họng. Rõ ràng nguyên do gây những bệnh này phức tạp hơn nguyên do gây nhiễm độc Methyl thuỷ ngân, bệnh chỉ có một nguyên do đặc hiệu được nhận dạng .

Bệnh thiếu Iốt 

Thiếu iốt, xảy ra phổ cập ở 1 số ít vùng miền núi, làm suy giảm thể lực và niềm tin có tương quan tới việc sản xuất không không thiếu lượng iốt trong nội tiết tố tuyến giáp. 18 Bệnh bướu cổ và chứng đần độn lần tiên phong được diễn đạt chỉ tiết từ khoảng chừng 400 năm trước, chứ không phải đến tận thế kỷ 20 người ta mới có vừa đủ hiểu biết để cho phép hình thành những giải pháp dự trữ và trấn áp có hiệu suất cao bệnh này. Năm 1915, bướu cổ lưu hành là bệnh thuận tiện phòng tránh nhất và việc sử dụng muối iốt để khống chế bướu cổ được đề xuất kiến nghị trong năm đó tại Thụy Sỹ. 18 Một thời hạn ngắn sau đó, những cuộc thử nghiệm tiên phong trên quy mô lớn về iốt được triển khai ở Akron, Ohio, Mỹ trên 5000 phụ nữ từ 11 đến 18 tuổi. Các hiệu quả dự trữ và điều trị rất khả quan và muối iốt được trình làng trên quy mô hội đồng ở nhiều nước trong năm 1924 . Việc sử dụng muối iốt có hiệu suất cao vì muối được sử dụng quanh năm ở mức độ tựa như nhau trong mọi những tầng lớp nhân dân. Thành quả phụ thuộc vào vào việc sản xuất và phân phối muối và yên cầu sự tuân thủ những lao lý lao lý, kiểm tra chất lượng và nhận thức của hội đồng .

Hộp 1.6. Bệnh thiếu iốt

Hút thuốc lá, amiăng và ung thư phổi

Ung thư phổi đã từng được coi là một bệnh hiếm gặp, nhưng từ những năm 1930 có sự ngày càng tăng bất ngờ đột ngột số ung thư phổi, đặc biệt quan trọng ở những nước công nghiệp tăng trưởng, tiên phong là ở phái mạnh. Giờ đây người ta đã rõ nguyên do chính làm tăng tỷ suất chết do ung thư phổi là hút thuốc lá. Những điều tra và nghiên cứu dịch tễ học tiên phong khám phá mối tương quan giữa mắc ung thư phổi được xuất bản năm 1950. Năm điều tra và nghiên cứu bệnh – chứng công bố rằng hút thuốc lá tương quan với ung thư phổi ở phái mạnh. Độ mạnh của mối tương quan này trong nghiên cứu và điều tra triển khai ở những bác sỹ người Anh ( Hình 1.1 ) là đủ để đưa ra những giải pháp đối phó can đảm và mạnh mẽ và tức thì, đặc biệt quan trọng, mối tương quan này cũng được chứng minh và khẳng định ở trong những nghiên cứu và điều tra ở những quần thể khác nhau. Nếu như chiêu thức tính và phiên giải tỷ số chênh ( odd ratio ) được sử dụng trong nghiên cứu và điều tra ở những bác sỹ người Anh, thì những số liệu ở Hình 1.1 hoàn toàn có thể đo lường và thống kê rủi ro tiềm ẩn tương đối ( relative risk ) với giá trị là 14 khi so những người hút thuốc lá với những người không hút, đây là một sự tích hợp rất mạnh mà khó hoàn toàn có thể biện giải là do sai số mạng lưới hệ thống mang lại. 21 Tuy nhiên, có nhiều yếu tố phơi nhiễm khác ví dụ điển hình như bụi amiăng và ô nhiễm không khí đô thị cũng góp thêm phần làm tăng gánh nặng ung thư. Hơn thế nữa, hút thuốc lá và phơi nhiễm với amiăng tương tác với nhau, gây nên tỷ suất ung thư phổi cao hơn ở những công nhân vừa hút thuốc vừa phơi nhiễm với bụi amiăng ( Bảng 1.2 )

Bảng 1.2. Tỷ lệ tử vong do ung thư phổi chuẩn hoá theo tuổi (trên 100.000 dân) liên quan tới hút thuốc lá và phơi nhiễm nghề nghiệp với bụi amiăng.22

Các nghiên cứu và điều tra dịch tễ học hoàn toàn có thể giúp lượng hoá những yếu tố môi trường tự nhiên góp thêm phần vào quy trình gây bệnh. Khái niệm về nguyên do được tranh luận ở Chương 5 .

Vỡ xương chậu

Nghiên cứu dịch tễ học chấn thương yên cầu sự hợp tác giữa những nhà khoa học trong nghành dịch tễ học, sức khoẻ xã hội và sức khoẻ môi trường tự nhiên. Các chấn thương do ngã, đặc biệt quan trọng gẫy cổ xương đùi ( vỡ xương chậu ) ở người cao tuổi, đã lôi cuốn được sự chăm sóc lớn trong những năm gần đây vì những hậu quả của nó tương quan nhiều đến những nhu yếu chăm nom sức khoẻ cho người già. Nguy cơ vỡ xương chậu tăng theo cấp lũy thừa của tuổi vì nó là hậu quả của việc ngày càng tăng thất thoát chất xương ở đầu xương đùi, thực trạng tương quan ngặt nghèo với tuổi và việc ngày càng tăng tần xuất ngã cũng tương quan với tuổi. Cùng với việc ngày càng tăng số người già trong quần thể, số trường hợp vỡ xương chậu sẽ ngày càng tăng tương ứng nếu như tất cả chúng ta không thực thi những giải pháp dự trữ . Vì vỡ xương chậu yên cầu thời hạn nằm viện lâu, những ngân sách kinh tế tài chính tương quan đến vỡ xương chậu là đáng kể. 23, 24 Trong nghiên cứu và điều tra về ngân sách do chấn thương ở Hà Lan, vỡ xương chậu, xếp hàng thứ 14 theo tỷ suất mới mắc trong 25 loại chấn thương, nhưng là loại chấn thương có ngân sách cao nhất và chiếm tới 20 % của tổng những ngân sách tương quan đến chấn thương . Phần lớn những trường hợp vỡ xương chậu là do ngã và hầu hết những trường hợp tử vong sau khi ngã là hậu quả của những biến chứng vỡ xương, đặc biệt quan trọng ở người cao tuổi. 25 Cách xử lý tối ưu để phòng vỡ xương chậu hiện tại vẫn chưa rõ ràng. Dịch tễ học có vai trò rất quan trọng khi xem xét những yếu tố hoàn toàn có thể đổi khác và những yếu tố không hề biến hóa nhằm mục đích làm giảm gánh nặng của vỡ xương chậu .

HIV/AIDS

Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ( The acquired immunodeficiency syndrom – AIDS ) được xác lập tiên phong như thể một thực thể bệnh riêng không liên quan gì đến nhau vào năm 1981 tại Hoa Kỳ. 26 Cho tới năm 1990, ước tính có khoảng chừng 10 triệu người bị nhiễm virút HIV. Từ đó đến nay đã có 25 triệu người tử trận vì AIDS và thêm 40 triệu người bị nhiễm virút HIV. Số liệu cho thấy HIV / AIDS trở thành một trong những bệnh dịch truyền nhiễm có sức phá huỷ ghê gớm nhất được ghi nhận trong lịch sử vẻ vang ( Hình 1.8 ). 28 Trong tổng số 3,1 triệu người tử trận do AIDS trong năm 2005, gần 95 % xảy ra ở những nước thu nhập thấp và thu nhập trung bình, với 70 % xảy ra ở những nước châu Phi khu vực cận Sahara và 20 % ở những nước châu Á. Một bộ phận hầu hết trong tổng số từ 4,3 tới 6,6 triệu người mới nhiễm HIV trong năm 2005 sống ở những khu vực này. Tuy nhiên, ở những khu vực hay những nước này, mức độ nhiễm bệnh và đường lây rất khác nhau ( Hộp 1.7 ) .

Hộp 1.7. Dịch tễ học và dự phòng HIV

AIDS có thời hạn ủ bệnh dài ; nếu không được điều trị, thì khoảng chừng 50% số người nhiễm virút gây suy giảm miễn dịch ở người ( HIV ) sẽ tiến triển thành bệnh AIDS trong khoảng chừng 9 năm nhiễm ( xem Chương 7 ). Virút được tìm thấy ở một vài ít chất dịch khung hình, đặc biệt quan trọng là trong máu, tinh dịch và dịch âm đạo. Việc lây nhiễm đa phần trải qua quan hệ tình dục hoặc sử dụng chung kim tiêm bị nhiễm virút. Virút cũng hoàn toàn có thể được truyền qua khi truyền máu hoặc những loại sản phẩm máu bị nhiễm virút, và từ mẹ bị nhiễm sang con trong khi mang thai hay khi cho con bú .

SARS

Mặc dù tử trận hay gánh nặng bệnh tật là nhỏ, vụ dịch hội chứng đường hô hấp cấp ( severe acute respiratory syndrome – SARS ) đã nhắc nhở quốc tế về một mối nguy khốn chung là bệnh truyền nhiễm. Vụ dịch cũng đã làm điển hình nổi bật thực trạng yếu kém của những dịch vụ y tế công cộng không riêng gì ở những nước châu Á mà còn cả ở những nước có thu nhập cao như Canada. Hội chứng SARS tiên phong Open vào tháng 11 năm 2002 ở miền nam Trung Quốc với 2 trường hợp viêm phổi không nổi bật và không rõ nguyên do. Việc lây truyền bệnh – được tạo điều kiện kèm theo thuận tiện do những người bệnh đi lại bằng đường hàng không – đã xảy ra nhanh gọn trong những tháng tiếp theo làm cho 8.000 người bị mắc bệnh và khoảng chừng 900 trường hợp tử vong ở 12 vương quốc. 31 Tỷ lệ tử trận do SARS lây truyền ở hội đồng thấp hơn do SARS lây truyền ở bệnh viện, nơi mà những cán bộ y tế có tiếp xúc gần và liên tục với những người nhiễm bệnh. 30 Nhiều bài học kinh nghiệm quan trọng được rút ra từ những hoạt động giải trí ứng phó với dịch SARS. Ví dụ, SARS đã cho thấy rằng những vụ dịch tương tự hoàn toàn có thể dẫn đến hậu quả kinh tế tài chính và xã hội vượt xa tác động ảnh hưởng lên sức khoẻ. 32 Tác động này đã chỉ ra tầm quan trọng của một bệnh nghiêm trọng mới trong một quốc tế có sự tương tác ngặt nghèo và đổi khác nhanh .

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương – Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh

facebook.com/BVNTP

youtube.com/bvntp