Nhà nước Hồi giáo Iraq và Levant (tiếng Ả Rập: الدولة الإسلامية في العراق والشام, chuyển tự: ad-Dawlah al-Islāmiyah fī ‘l-ʿIrāq wa-sh-Shām, viết tắt: Da’ish hoặc Daesh, viết tắt theo tiếng Anh: ISIL); còn được biết đến với tên gọi Nhà nước Hồi giáo Iraq và Syria (ISIS) hay Nhà nước Hồi giáo (IS) – là một nhóm chiến binh Jihad, gồm các tay súng Hồi giáo cực đoan dòng Sunni cầm đầu các hoạt động không được công nhận ở Iraq và Syria. Trong tình trạng tự xưng và không được công nhận là một nhà nước độc lập, tổ chức này tuyên bố lãnh thổ của chúng bao gồm Iraq và Syria, với dự định tuyên bố lãnh thổ trong tương lai bao trùm cả khu vực Levant – tức cả Liban, Israel, Jordan, Syria, Síp và nam Thổ Nhĩ Kỳ.
Lịch sử
Tổ chức này tự xưng là Nhà nước Hồi giáo Iraq và Levant ( ISIL ) vào ngày 29 tháng 6 năm năm trước đã công bố xây dựng một Khalifah ( nhà nước Hồi giáo ) trên chủ quyền lãnh thổ chiếm đóng của mình, Người chỉ huy Abu Bakr al-Baghdadi tự cho mình là một Khalip. Tuy nhiên ở Các nước Hồi giáo khác, tổ chức triển khai này phần nhiều không được gật đầu là một Nhà nước có chủ quyền lãnh thổ .
Nhiều nguồn tiếng Việt dùng tên Nhà nước Hồi giáo (Islamic State, viết tắt theo tiếng Anh: IS) – tên do nhóm chiến binh này đặt ra vào ngày 29 tháng 6 năm 2014 – nhưng danh xưng này bị chỉ trích mạnh mẽ, bị Liên Hợp Quốc, nhiều chính phủ các quốc gia và các nhóm Hồi giáo chính thống từ chối dùng.[10][11][12][13][14][15][16][17][18]
Bạn đang đọc: Nhà nước Hồi giáo Iraq và Levant – Wikipedia tiếng Việt
Bạn đang đọc: Nhà nước Hồi giáo Iraq và Levant – Wikipedia tiếng Việt
Tổ chức này được xây dựng vào Các năm đầu của cuộc cuộc chiến tranh Iraq ( 2003 ) và cam kết trung thành với chủ với al-Qaeda vào năm 2004. Nhóm này được tương hỗ bởi một loạt Các nhóm nổi dậy, trong đó gồm có tổ chức triển khai tiền thân của nó, Hội đồng Mujahideen Shura, Al-Qaeda ở Iraq ( AQI ), Jaysh al-Fatiheen, Jund al-Sahaba, Katbiyan Ansar Al-Tawhid wal Sunnah, Jeish al-Taiifa al-Mansoura. Từ khoảng chừng giữa năm 2013 ISIL và al-Qaeda đã có Các tranh chấp với nhau. [ 19 ] Vào tháng 2 năm năm trước, sau 8 tháng tranh giành quyền lực tối cao, al-Qaeda đã cắt đứt mọi liên hệ với nhóm này. [ 20 ] [ 21 ]
Nguồn gốc
Thủ lĩnh của ISIL là Abu Bakr al-Baghdadi – một công dân Iraq theo đạo Hồi dòng Sunni. Ông này nguyên là một tù nhân bị Mỹ và Iraq giam giữ tại trại giam Bucca, gần Umm Qasr – Iraq từ năm 2004 đến 2009. Sau khi được Mỹ thả trong một vụ đặc xá đáng ngờ, al-Baghdadi đã dần nổi lên trong hàng ngũ Các thủ lĩnh Hồi giáo tham gia vào cuộc nội chiến Syria năm trước, nhưng tiềm năng của al-Baghdadi không chỉ là lật đổ cơ quan chính phủ Syria. Ngày 29/6/2014, sau khi vượt biên giới đánh tràn sang Iraq và chiếm được Các mỏ dầu lớn ở miền Bắc nước này, thủ lĩnh al-Baghdadi đã quyết định hành động hiện thực hóa giấc mơ của Các người Hồi giáo thánh chiến là ” lý tưởng tôn giáo thống trị và hợp nhất toàn thế giới “, bằng công bố thiết kế xây dựng ” Nhà nước Hồi giáo ” và cái tên IS ( Islamic State ) chính thức sinh ra .
Theo trang web cá nhân Global Research, cựu nhân viên Cơ quan An ninh Quốc gia Hoa Kỳ (NSA), Edward Snowden, đã tiết lộ rằng tình báo Anh, tình báo Mỹ và tình báo Israel (Mossad) đã làm việc với nhau để tạo ra ISIL, theo đó các tài liệu mật bị rò rỉ tiết lộ rằng nhà lãnh đạo ISIL, giáo sĩ Abu Bakr Al-Baghdadi, đã được huấn luyện quân sự trong suốt một năm dưới sự đào tạo của Mossad, bên cạnh các khóa học về thần học và nghệ thuật phát biểu[22][23][24] Người đứng đầu Viện nghiên cứu vì hòa bình và thịnh vượng Ron Paul-một tổ chức tư nhân có khuynh hứng chống Mỹ, ông Daniel McAdams giải thích rằng: “Thực ra, “phe ôn hòa” (trong cuộc nội chiến Syria) đã được trợ giúp bởi người Mỹ từ lâu, họ đã chiến đấu bên cạnh Các người có liên hệ với Al-Qaeda, và sau này là với Các chiến binh của ISIS.”[25]
Tuy nhiên, theo báo TIME, Các thông tin trên là do IRNA (Islamic Republic News Agency, Thông tấn xã Cộng hòa Hồi giáo, cơ quan thông tin chính thức trực thuộc nhà nước Iran) “pha chế” với mục đích tuyên truyền và cuộc phỏng vấn với Snowden nói trên bị nghi ngờ là không có thật.[26] Cũng theo TIME, các quan chức chính phủ Iran và các nhà phân tích độc lập tại Iran cũng như Các thông tin của IRNA đã dựa theo hay là thậm chí khởi đầu Các tin đồn lan rộng trên mạng internet để cố khẳng định “bằng chứng dứt khoát” về nguồn gốc ISIS là của Mỹ và Israel dựng nên.[26]
Lãnh tụ tối cao Iran, Ali Khamenei đã từng cáo buộc Mỹ, Israel và Anh đứng đằng sau tổ chức triển khai khủng bố Nhà nước Hồi giáo Iraq và Levant tự xưng ; ông cho rằng Các nước này đã tạo ra Al-Qaeda và Da’esh ( tức ISIL ) nhằm mục đích tạo ra sự chia rẽ và dùng chúng trong đại chiến chống lại Các nước Hồi giáo, nhưng rốt cục Các tổ chức triển khai này lại quay sang chống lại Mỹ [ 27 ] .Theo Jeffrey D. Sachs, Giám đốc Viện Địa Cầu tại Đại học Columbia, cố vấn đặc biệt quan trọng của Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc về Các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ, thì nguồn gốc thực sự của Các chiến binh ISIL là Các chiến binh thánh chiến Sunni được Cục Tình báo Trung ương Hoa Kỳ ( CIA ) giảng dạy và trang bị vũ khí trải qua Ả Rập Xê Út nhằm mục đích chống lại Iran và vô hiệu Các chính quyền sở tại thân Nga tại Trung Đông. Nhưng về sau, Các tay súng Sunni đó lại không nghe lệnh Mỹ nữa và tự tổ chức triển khai thành ISIL. Việc ISIL sống sót dai dẳng và gây nhiều tội ác trong khi tiềm năng yếu hơn Các vương quốc trong khu vực rất nhiều là do Các cường quốc đang tập trung chuyên sâu lật đổ chính sách Assad tại Syria, chứ ưu tiên của họ không phải là diệt ISIL. Mặc dù vào tháng 9 năm năm trước, tổng thống Mỹ Barrack Obama đã cam kết “ làm suy yếu và ở đầu cuối là tàn phá ” ISIL, nhưng thay vào đó, Mỹ và Các liên minh của họ ( gồm có Ả-rập Xê-út, Thổ Nhĩ Kỳ và Israel ) đều không coi ISIL là quân địch chính, thay vào đó họ tập trung chuyên sâu nỗ lực vào việc lật đổ Tổng thống Syria Bashar al-Assad. [ 28 ]
Tư tưởng
Tư tưởng chiến đấu của ISIL là thiết lập một Nhà nước Hồi Giáo thống nhất toàn Trung Đông, tại đó Các giá trị của Hồi Giáo sẽ được Phục hồi như Các ngày đầu của đạo Hồi, khi nhà tiên tri Muhammed còn tại thế. Các Nhà nước thế tục khác tại Trung Đông bị ISIL coi là sự đi ngược lại Các nguyên tắc thánh khiết của Đạo Hồi. Đặc biệt người Hồi giáo dòng Shia bị ISIL coi là Các kẻ phản đạo và sẽ phải bị trừng trị nếu không đồng ý cải đạo sang Hồi giáo Sunni .
Hậu thuẫn
Nhóm này có tiền có lẽ rằng là nhờ tiền quyên góp được ở Qatar, [ 29 ] Kuwait, Ả Rập Xê Út [ 30 ] và Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất. [ 31 ] [ 32 ] và tiền lấy được trong kho của Các nhà băng tại Iraq. Chúng cũng thu nhập thêm tiền bằng phương pháp bán dầu thô từ Các mỏ dầu chiếm đóng, [ 33 ] [ 34 ] Các đồ vật thời cổ xưa từ Các nơi khảo cổ cũng như đã cướp được từ Các kho lưu trữ bảo tàng viện [ 35 ] [ 36 ] hoặc bán Các phụ nữ như thể nô lệ, [ 37 ] [ 38 ] tăng ” thuế ” và ” thuế hải quan ” [ 32 ] bắt cóc đòi tiền chuộc [ 39 ] tống tiền. Khủng bố và giết người. [ 40 ] [ 41 ]AFP dẫn tin tức từ Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ David Cohen cho biết, mỗi ngày ISIL kiếm được khoảng chừng 1 triệu USD bằng phương pháp bán dầu thô từ Các mỏ dầu chiếm được từ tay cơ quan chính phủ Iraq và Syria và bằng Các tội ác khác, ISIL đã tích góp gia tài với ” vận tốc chưa từng có ” từ nhiều nguồn khác nhau. ISIL lúc bấy giờ được Mỹ coi là ” tổ chức triển khai khủng bố giàu sang nhất và phức tạp về mặt kinh tế tài chính nhất quốc tế ” [ 42 ] Dầu thô từ Các mỏ mà ISIL trấn áp được bơm vào Các đoàn xe lớn rồi chở sang Thổ Nhĩ Kỳ và ” biến mất ” ở đó, do vậy có nhiều hoài nghi rằng nhà nước Thổ Nhĩ Kỳ đã bí hiểm hợp tác với ISIL : họ được mua dầu từ ISIL với giá rẻ hơn giá thị trường quốc tế, đổi lại ISIL có được nguồn tiền để liên tục giàn trải phí cuộc chiến tranh. [ 43 ]Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết ông đã san sẻ thông tin tình báo về Các khoản kinh tế tài chính mà IS nhận được với Các người đồng cấp G20. Theo ông Putin, IS đã nhận được tương hỗ kinh tế tài chính từ 40 vương quốc, gồm có cả 1 số ít thành viên trong G20 [ 44 ] .Theo Jeffrey D. Sachs, với lực lượng tiêu biểu vượt trội, Mỹ và phương Tây trọn vẹn vượt mặt được ISIL. vấn nạn là Hoa Kỳ không thực sự muốn làm điều đó : Các cuộc không kích ISIL được Mỹ triển khai nhưng không hiệu suất cao, và Mỹ cũng phủ nhận hợp tác với Nga trong đại chiến chống lại ISIL. Nguyên nhân sâu xa là bởi Mỹ muốn tận dụng ISIL để hủy hoại chính phủ nước nhà Syria, quân địch mà họ ghét bỏ hơn. Sự sinh ra và sống sót dai dẳng của ISIL nhấn mạnh vấn nạn ba sai lầm đáng tiếc kế hoạch trong chủ trương đối ngoại của Mỹ :
Phe tân bảo thủ tìm kiếm bá quyền Mỹ thông qua thay đổi chế độ là sự quá đà điển hình của chủ nghĩa đế quốc. Nó đã thất bại ở tất cả Các nơi mà Mỹ đã thử. Syria và Libya chỉ là Các ví dụ gần đây nhất.Việc Mỹ coi Iran và Nga là hai kẻ thù cố hữu của họ trên nhiều phương diện đã trở nên quá lỗi thời so với tình hình thế giới.Nỗ lực của Mỹ trong một cuộc chiến hai mặt trận chống lại cả chính phủ Syria và ISIL là bất khả thi: Bất cứ khi nào chính phủ Syria bị suy yếu, thì các chiến binh thánh chiến Sunni, bao gồm ISIL và Mặt trận al-Nusra, sẽ lại mạnh lên[28].
Bành trướng
Vùng bị Nhà nước Hồi giáo ISIS chiếm đóng (màu đỏ).
Điều tạo ra sự sự độc lạ của ISIL so với Các tổ chức triển khai khủng bố Hồi giáo khác là tổ chức triển khai này không theo đuổi việc tổ chức triển khai Các hành vi khủng bố gây tiếng vang rồi rút lui. ISIL theo đuổi việc xây dựng một nhà nước Hồi giáo theo niềm tin Thánh chiến .
Thành công của ISIL (chỉ trong vòng 3 tháng đã chiếm một nửa Iraq) nằm ở tính kỷ luật cao và giàu lý tưởng tôn giáo của các chiến binh. Mặt khác, quân đội Iraq lại tỏ ra bạc nhược, tinh thần chiến đấu thấp do binh sĩ bất mãn bởi các vấn nạn tham nhũng, sự thiếu đoàn kết trong chính phủ (kết quả một cuộc điều tra sơ bộ cho thấy quân đội Iraq có ít nhất 50.000 “lính ma” nằm trong hệ thống trả lương của Bộ Quốc phòng Iraq). Tham nhũng tràn lan trong quân đội Iraq được cho là nguyên nhân dẫn đến sự sụp đổ của 4 trong số 14 sư đoàn quân đội nước này trước Các đợt tấn công dữ dội của ISIL[45]. Phóng viên chiến trường mô tả quân đội Iraq đã đào ngũ hàng loạt (chỉ khoảng 25% ở lại chiến đấu), và quân đội này “hầu như không còn tồn tại, họ không chiến đấu tốt ở mọi nơi”[46]
Một ví dụ là việc thành phố Mosul thất thủ : 30.000 quân Iraq được trang bị không thiếu lại bị thua một nhóm chỉ 800 quân ISIL có trang bị kém hơn nhiều. Phần lớn binh sĩ, sĩ quan quân đội Iraq đã bỏ chạy trước khi ISIL tới. Quân ISIL chiếm thành phố mà chỉ mất khoảng chừng 100 lính, trong khi bắt được trên 2000 tù binh. Đó là sự bạc nhược về niềm tin của một đội quân được kiến thiết xây dựng theo kiểu chuyên nghiệp kiểu phương Tây, khi đi lính không phải là nghĩa vụ và trách nhiệm và lại được coi là một nghề kiếm sống. [ 47 ]Các chuyên viên thống kê giám sát, sau khi bị đánh bật khỏi Mosul, quân đội Iraq đã bỏ lại 40 vạn đơn vị chức năng vũ khí cho ISIL, gồm có không chỉ vũ khí bộ binh, mà còn nhiều trang bị quân sự chiến lược hạng nặng, hàng trăm xe quân sự chiến lược văn minh. Nhiều thành viên của ISIS giờ đã được trang bị không kém tiêu chuẩn binh sĩ tân tiến với quân phục, áo giáp chống đạn, thiết bị nhìn đêm và vũ khí cá thể. [ 48 ]Tờ Business Insider đưa tin về việc Omar al-Shishani, một trong Các thủ lĩnh của ISIL, từng được đặc nhiệm Mỹ huấn luyện và đào tạo để chống lại Nga trong đại chiến Gruzia năm 2008. Sau đó, Omar al-Shishani đã tìm đường sang Syria và gia nhập ISIL ở đó. Omar nhanh gọn dùng Các kiến thức và kỹ năng quân sự chiến lược đã được Mỹ huấn luyện và đào tạo để tổ chức triển khai Các chiến dịch quân sự chiến lược thành công xuất sắc cho ISIL [ 49 ]Hậu phương của ISIS còn được bảo vệ theo niềm tin của thủ lĩnh ISIL, Abu Bakr al-Baghdadi, một giáo sĩ Hồi giáo có đầu óc tổ chức triển khai và tầm nhìn. Tại Các vùng chủ quyền lãnh thổ do ISIL trấn áp, luật Hồi giáo Sharia ngay lập tức có hiệu lực hiện hành. Các giáo luật tuy khắc nghiệt nhưng đã nhanh gọn không thay đổi tình hình ở nhiều vùng tại miền Bắc Iraq vốn chìm trong không ổn định trong hơn 10 năm qua chần chừ yếu kém của chính quyền sở tại địa phương. [ 50 ] Và điểm quan trọng nhất là người dân Hồi giáo Sunni cảm thấy được đối xử công minh, điều chưa từng có dưới chính phủ nước nhà Iraq của người Shitte. Nền nông nghiệp của Iraq bị tàn phá 90 % sau cuộc lấn chiếm của Mỹ vào năm 2003. Các đau khổ của hội đồng người Iraq dòng Sunni ở nông thôn trọn vẹn đối nghịch với người Shia đang sống trong giàu sang ở Baghdad và Các thành phố phía đông nhờ Giao hàng cho chính sách Shia thân Mỹ [ 51 ] Các người Iraq dòng Sunni đã nghênh đón ISIL như Các người giải phóng, thậm chí còn còn tham gia hàng ngũ của ISIL nhằm mục đích chống lại chính sách áp bức bởi người Shia [ 46 ]
Điểm khác biệt nữa của ISIS là tại các vùng tạm chiếm, đại diện phong trào này luôn tìm phương pháp trấn an người dân ở lại. Tại Mosul, ngay khi chiếm được thành phố, ISIS phát cho mỗi người dân một bình gas miễn phí để nấu nướng. Khi Các người dân băn khoăn rằng làm sao họ có thể tin được ISIS, đại diện phong trào này trả lời: “Hãy cho chúng tôi thêm thời gian, chúng tôi sẽ nhanh chóng cung cấp số điện thoại. Khi mọi người cần chúng tôi sẽ lập tức giúp đỡ”. Giới phân tích quốc tế đã thực sự bất ngờ khi thấy ISIL sở hữu một bộ máy công quyền và dân sự khá hoàn chỉnh có tòa án, cảnh sát, trường học và các tổ chức từ thiện. Tại vùng Al-Raqqa, ISIL đã xây dựng chợ, đường sá, các đường dây điện, trạm xá, bưu điện, bến xe… quản lý khí đốt để đảm bảo phân chia công bằng và tổ chức loạt các hoạt động cứu trợ từ thiện cho người dân địa phương.[48]
Theo báo An ninh Thành Phố Hà Nội viết ngày 3 tháng 10 năm năm trước, nhà nước Hồi giáo đã thành công xuất sắc trong việc gửi đi khắp toàn thế giới một thông điệp rằng sự thống nhất của quốc tế Hồi giáo và lý tưởng thiết kế xây dựng một nhà nước Hồi giáo ” trọn vẹn thánh khiết ” là điều hoàn toàn có thể. Hàng trăm ngàn người trẻ tuổi gốc Trung Đông, dù sinh ra và lớn lên ở châu u nhưng lại dành sự ngưỡng mộ cho IS, hàng chục ngàn trong số đó đã tình nguyện vượt biên giới tới Syria và Iraq để chiến đấu cho Nhà nước này [ 52 ] .Nhờ nhiều người tình nguyện gia nhập từ cả Iraq, Syria lẫn quốc tế ( có cả người Hồi giáo sống ở Anh, Pháp, Nga, Úc, Thổ Nhĩ Kỳ … ), quân số của ISIL tăng nhanh gọn. Tháng 6/2014, ISIL mới có khoảng chừng 4.000 quân ở Iraq và vài ba ngàn ở Syria [ 53 ], nhưng đến tháng 9/2014, ước tính quân số của ISIL đã lên tới 100.000 và vẫn liên tục tăng [ 54 ] .
Bị đánh bại và hoạt động hiện tại
Ngày 22/3/2019 Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố ISIL bị tiêu diệt 100% .
Xem thêm: Cùng Tìm Hiểu Các Chức Danh Giám Đốc Trong Công Ty
Ngày nay, Trụ sở của ISIL ( IS-K ) vẫn hoạt động giải trí chống cơ quan chính phủ Taliban ( 2022 ) nhưng quy mô chỉ là Các cuộc tiến công khủng bố nhỏ. Nhóm là một nhóm rình rập đe dọa tiềm tàng cho cơ quan chính phủ taliban ở Afganistan cũng như ở Iraq .
Xem thêm
Chú thích
Tham khảo
Liên kết ngoài