Rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD) là một rối loạn lo âu có thể phát triển sau một sự kiện kinh hoàng mà bệnh nhân chứng kiến hoặc trực tiếp là người trải qua sự kiện sang chấn đó. PTSD có nhiều triệu chứng về tâm lý cũng như thể chất gây ảnh hưởng đến những chức năng hoạt động bình thường hàng ngày và chất lượng cuộc sống.
1. Rối loạn căng thẳng sau chấn thương là gì vậy?
Rối loạn căng thẳng sau sang chấn (Posttraumatic stress disorder – PTSD), từng được gọi với cái tên là “Sốc vỏ đạn” (shell shock) hoặc “Hội chứng mệt mỏi sau chiến tranh” (Battle fatigue syndrome). Tên gọi này là do PTSD thường gặp ở khá nhiều trong cựu quân nhân sau thế chiến tranh. Đây là một tình trạng nghiêm trọng có thể phát triển sau khi một người đã từng trải qua hoặc chứng kiến một sự kiện sang chấn nghiêm trọng hoặc kinh hoàng, trong đó tổn thương thể chất nghiêm trọng xảy ra hoặc bị đe dọa tính mạng.
Rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD)
Bạn đang đọc: Rối loạn căng thẳng sau sang chấn (PTSD)PTSD là hậu quả lâu dài hơn của những sự kiện đau thương gây ra nỗi sợ hãi, bất lực hoặc kinh hoàng, như tiến công tình dục hoặc thể xác, cái chết giật mình của người thân trong gia đình, tai nạn thương tâm, cuộc chiến tranh hoặc thảm họa tự nhiên. Gia đình của những nạn nhân cũng hoàn toàn có thể tăng trưởng PTSD, cũng như nhân viên cấp dưới cấp cứu và nhân viên cấp dưới cứu hộ cứu nạn .
Hầu hết những người trải qua một sự kiện sang chấn sẽ có những phản ứng có thể như sốc, tức giận, căng thẳng, sợ hãi và thậm chí là cảm giác tội lỗi. Những phản ứng này là phổ biến, và đối với hầu hết mọi người, chúng biến mất theo thời gian. Tuy nhiên, đối với một người bị PTSD, những cảm giác này vẫn tiếp tục và thậm chí tăng lên gây ảnh hưởng nặng nề đến chất lượng cuộc sống. Những người bị rối loạn căng thẳng sau chấn thương được chẩn đoán khi có những triệu chứng kéo dài một tháng và không thể thực hiện những hoạt động bình thường như trước khi sự kiện xảy ra.
2. những triệu chứng của PTSD là gì vậy?
những triệu chứng của rối loạn căng thẳng sau chấn thương thường bắt đầu trong vòng ba tháng của sự kiện. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, những triệu chứng bắt đầu xuất hiện sau nhiều năm sau sự kiện. Mức độ nghiêm trọng và thời gian kéo dài khác nhau tùy mỗi bệnh nhân. Một số người hồi phục trong vòng sáu tháng, trong khi những người khác bị ảnh hưởng trong thời gian dài.
những triệu chứng của PTSD thường được nhóm thành bốn loại chính, gồm có :
Cơn hồi tưởng: Những người bị PTSD liên tục có những cơn hồi tưởng về sự kiện thông qua những suy nghĩ và ký ức về sự kiện sang chấn. Chúng có thể bao gồm hồi tưởng, ảo giác và ác mộng. Họ cũng có thể cảm thấy đau khổ tột cùng khi có những một số đồ vật hoặc hoàn cảnh khiến gợi nhớ về sang chấn, chẳng hạn như ngày kỷ niệm của sự kiện.Né tránh: Bệnh nhân có thể né tránh mọi người, địa điểm, suy nghĩ hoặc tình huống có thể nhắc nhở họ về sang chấn. Điều này có thể dẫn đến cảm giác tách rời và cô lập với gia đình và bạn bè, cũng như mất hứng thú với những hoạt động mà người đó từng thích.Tăng nhạy cảm: Bệnh nhân đơn giản xuất hiện những cảm xúc quá mức; dễ xảy ra vấn đề với những người xung quanh, dễ thể hiện tình cảm; khó ngủ hoặc khó duy trì giấc ngủ; cáu gắt; bộc phát cơn giận dữ; khó tập trung; và dễ bị giật mình. Người bệnh cũng có thể bị những triệu chứng thực thể, chẳng hạn như tăng huyết áp và nhịp tim, thở nhanh, căng cơ, buồn nôn và tiêu chảy.Nhận thức và tâm trạng tiêu cực: Liên quan đến những suy nghĩ và cảm xúc đổ lỗi, xa lánh và ký ức về sự kiện đau thương. Trẻ nhỏ bị PTSD có thể bị chậm phát triển một số kỹ năng như tự chăm sóc, vệ sinh cá nhân, kỹ năng vận động và ngôn ngữ.
3. Đối tượng bị PTSD
Mỗi những nhân có cách phản ứng với những sự kiện sang chấn khác nhau. Khả năng phân phối với nỗi sợ hãi, stress và đương đầu với sự rình rập đe dọa gây ra bởi một sự kiện hoặc trường hợp sang thương là khác nhau. Vì lý do đó, không phải ai trải qua hoặc tận mắt chứng kiến sang chấn sẽ tăng trưởng PTSD. Hơn nữa, những sự trợ giúp và tương hỗ nhận được từ bạn hữu, thành viên mái ấm gia đình và những chuyên viên sau sang chấn hoàn toàn có thể làm giảm nhẹ sự tăng trưởng của PTSD hoặc mức độ nghiêm trọng của những triệu chứng .PTSD lần tiên phong gây được sự quan tâm của hội đồng y tế là do tần suất Open nhiều ở những những cựu quân ; tên gọi là “ sốc vỏ đạn ” và “ hội chứng căng thẳng mệt mỏi sau cuộc chiến tranh ” cũng có nguồn gốc vì nguyên do này. Tuy nhiên, PTSD hoàn toàn có thể xảy ra ở bất kể ai đã trải qua một sự kiện đau thương rình rập đe dọa đến cái chết hoặc đấm đá bạo lực. Những người bị lạm dụng khi còn nhỏ hoặc đã nhiều lần tiếp xúc với những trường hợp rình rập đe dọa tính mạng con người có rủi ro tiềm ẩn mắc PTSD cao hơn. Nạn nhân của sang chấn tương quan đến xâm hại về sức khỏe thể chất và tình dục là những đối tượng người sử dụng có rủi ro tiềm ẩn mắc PTSD cao nhất .
4. Tần suất xuất hiện PTSD
Khoảng 3,6 % người Mỹ trưởng thành – khoảng chừng 5,2 triệu người – mắc PTSD mỗi năm, và ước tính 7,8 triệu người Mỹ chịu đựng PTSD tại một số ít thời gian trong cuộc sống của họ. PTSD hoàn toàn có thể tăng trưởng ở mọi lứa tuổi, kể cả ở trẻ nhỏ. Phụ nữ có nhiều năng lực tăng trưởng PTSD hơn phái mạnh. Điều này hoàn toàn có thể là do trong thực tiễn là phụ nữ có nhiều năng lực trở thành nạn nhân của đấm đá bạo lực mái ấm gia đình, lạm dụng và hãm hiếp .
5. PTSD được chẩn đoán như thế nào?
PTSD được chẩn đoán khi những triệu chứng lê dài tối thiểu một tháng kể từ khi một sự kiện sang chấn xảy ra. Nếu có triệu chứng PTSD, bác sĩ sẽ khởi đầu nhìn nhận bằng cách thực thi vừa đủ khai thác tiền sử bệnh lý và khám thực thể. Mặc dù không có xét nghiệm đặc hiệu để chẩn đoán đơn cử PTSD, bác sĩ hoàn toàn có thể sử dụng những xét nghiệm để loại trừ những bệnh lý thực thể .
Nếu không tìm thấy bệnh lý thực thể, bệnh nhân có thể được giới thiệu đến bác sĩ tâm thần, nhà tâm lý học hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần khác, người được đào tạo đặc biệt để chẩn đoán và điều trị bệnh tâm thần. Bác sĩ tâm thần và nhà tâm lý học sử dụng những công cụ phỏng vấn và đánh giá được thiết kế đặc biệt để đánh giá một bệnh nhân có sự hiện diện của PTSD hoặc những tình trạng tâm thần khác. Bác sĩ căn cứ vào chẩn đoán PTSD về những triệu chứng được báo cáo, bao gồm mọi vấn đề ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và những hoạt động chức năng bình thường gây ra bởi những triệu chứng. Sau đó, bác sĩ sẽ xác định xem những triệu chứng và mức độ rối loạn căng thẳng của PTSD. PTSD được chẩn đoán nếu người đó có triệu chứng PTSD kéo dài hơn một tháng.
Xem thêm: LGBT là gì vậy? Bạn đã thật sự hiểu về cộng đồng LGBT? •
6. PTSD được điều trị như thế nào?
Mục tiêu của điều trị PTSD là giảm những triệu chứng cảm hứng và sức khỏe thể chất, cải tổ công dụng hàng ngày và giúp người bệnh đối phó tốt hơn với sự kiện gây ra rối loạn. Điều trị PTSD hoàn toàn có thể gồm có liệu pháp tâm ý, thuốc hoặc cả hai .
6.1. Thuốc
những bác sĩ sử dụng một số loại thuốc chống trầm cảm để điều trị PTSD – và để kiểm soát cảm giác lo lắng và những triệu chứng liên quan của PTSD – bao gồm những chất ức chế chọn lọc thụ thể serotonin (SSRIs) như citalopram (Celexa), fluvoxamine (Luvox), fluoxetine (Prooxox) Paxil) và sertraline (Zoloft); và thuốc chống trầm cảm ba vòng như amitriptyline (Elavil) và isocarboxazid (Doxepin). những thuốc giúp ổn định cảm xúc như divalproex (Depakote) và lamotrigine (Lamictal) và thuốc chống loạn thần không điển hình như aripiprazole (Abilify) và quetiapine (Seroquel) đôi khi cũng được chỉ định.
Một số loại thuốc huyết áp đôi khi cũng được sử dụng để kiểm soát những triệu chứng cụ thể. Ví dụ, Prazosin có thể được sử dụng cho những cơn ác mộng, clonidine (Catapres) cho giấc ngủ tốt hơn hoặc propranolol (Inderal) có thể được sử dụng để giúp giảm thiểu sự hình thành ký ức đau thương. những chuyên gia không khuyến cáo sử dụng thuốc an thần như lorazepam (Ativan) hoặc clonazepam (Klonopin) nhằm điều trị PTSD. Vì những nghiên cứu không cho thấy những nhóm thuốc này có tác dụng điều trị và có nguy cơ bị lệ thuộc thuốc hoặc nghiện thuốc.
6.2. Tâm lý trị liệu
Tâm lý trị liệu cho PTSD tương quan đến việc giúp người bệnh học những kiến thức và kỹ năng để đương đầu những triệu chứng và rèn luyện những cách đối phó với những triệu chứng tâm ý. Trị liệu tâm ý cũng nhằm mục đích mục tiêu hướng dẫn cho bệnh nhân và mái ấm gia đình về những rối loạn tâm ý, và giúp người đó vượt qua nỗi sợ hãi tương quan đến sự kiện đau thương. Một số những cách trị liệu tâm ý được sử dụng để điều trị cho những người bị PTSD, gồm có :
Liệu pháp nhận thức hành vi (Cognitive behavioral therapy), bao gồm việc học cách nhận biết và thay đổi những cách suy nghĩ tránh hướng đến những cảm xúc và hành vi tiêu cực.Liệu pháp tiếp xúc kéo dài (Prolonged exposure therapy), một loại trị liệu hành vi liên quan đến việc bệnh nhân sống lại những trải nghiệm đau thương, hoặc khiến người đó tiếp xúc với đồ vật hoặc tình huống gây lo lắng. Điều này được thực hiện trong một môi trường được kiểm soát tốt và an toàn. Liệu pháp tiếp xúc kéo dài giúp người bệnh đối mặt với nỗi sợ hãi và dần trở nên thoải mái hơn với những tình huống đáng sợ và gây lo lắng. Liệu pháp này đã rất thành công trong điều trị PTSD.Liệu pháp tâm động học (Psychodynamic therapy) là liệu pháp tập trung vào việc giúp người bệnh nhận ra những giá trị của bản nhân và những xung đột cảm xúc bên trong do sự kiện sang chấn gây ra.Liệu pháp gia đình (family therapy) có thể hữu ích vì hành vi của người bị PTSD có thể ảnh hưởng đến những thành viên khác trong gia đình.
Liệu pháp nhóm (group therapy) có thể hữu ích bằng cách cho phép người đó chia sẻ suy nghĩ, nỗi sợ hãi và cảm xúc với những người khác đã trải qua những sự kiện đau thương.Giải mẫn cảm nhãn cầu và tái nhận thức (Eye movement desensitization and reprocessing – EMDR) là một hình thức tâm lý trị liệu phức tạp ban đầu được thiết kế để làm giảm bớt đau khổ liên quan đến ký ức sang chấn và hiện cũng được sử dụng để điều trị những rối loạn ám ảnh.
7. Tiên lượng cho những người bị PTSD là gì vậy?
Quá trình hồi sinh khi mắc PTSD là một quy trình từ từ và liên tục. những triệu chứng của PTSD hiếm khi biến mất trọn vẹn, nhưng điều trị hoàn toàn có thể giúp những người mắc bệnh học cách đối phó hiệu suất cao hơn với những triệu chứng, đặc biệt quan trọng là cơn hồi tưởng. Điều trị hoàn toàn có thể giúp những triệu chứng ít Open hơn và mức độ ít kinh hoàng hơn, cũng như năng lực đối phó tốt hơn bằng cách trấn áp cảm hứng tương quan đến sang chấn .Nghiên cứu đang liên tục hướng vào những yếu tố dẫn đến PTSD và tìm ra chiêu thức điều trị mới .
8. PTSD có thể được ngăn chặn?
Hiện nay, một số bằng chứng cho thấy việc can thiệp điều trị sớm với những đối tượng nghi ngờ mắc rối loạn căng thẳng sau sang chấn có thể làm giảm một số triệu chứng của PTSD hoặc ngăn chặn sự phát triển của PTSD thật sự.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec với hệ thống cơ sở vật chất, trang thiết bị y tế hiện đại cùng đội ngũ chuyên gia, bác sĩ nhiều năm kinh nghiệm trong khám điều trị bệnh, người bệnh hoàn toàn có thể yên tâm thăm khám và điều trị tại Bệnh viện.
Xem thêm: những chức danh trong tiếng Anh và cách sử dụng
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số hoặc đăng ký lịch trực tuyến TẠI Đ Y. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn!
Nguồn tham khảo: webmd.com