Đối với những định nghĩa khác, xem Rồng ( khuynh hướng )
Rồng hay còn gọi là Long (giản thể: 龙; phồn thể: 龍; Tân tự thể: 竜) là một loài vật xuất hiện trong thần thoại phương Đông và phương Tây. Trong kinh Phật, Rồng là một trong tám bộ Thiên Long, cả phương Đông và phương Tây, hình ảnh loài rồng đều được biểu thị cho loài linh vật huyền thoại có sức mạnh phi thường. Nhưng ở phương Tây cũng có nhiều người cho rằng, Rồng chỉ đơn thuần là loài Khủng Long có thực, chứ không có nghĩa là linh vật giả tưởng. Rồng ở những nước châu Á có nhiều khác biệt với rồng ở những nước châu u và châu Mỹ.
Tại 1 số ít nước châu Á, rồng được diễn đạt có mình rắn, vảy cá, bờm sư tử, sừng hươu, không có cánh nhưng biết bay, trong khi rồng ở châu u được miêu tả giống như một con thằn lằn khổng lồ, có cánh như dơi và biết phun lửa. Đa số những nước châu Á coi rồng là con vật rất linh trong khi những nước châu u lại coi rồng là hình tượng của cái ác và sự hung tàn. Tại Trung Quốc và những nước lân cận khác, rồng là một trong bốn linh vật mà Lễ Ký 禮記 ( thiên Lễ Vận 禮運 ) chép : ” Long, lân, quy, phụng vị chi tứ linh ” ( Rồng, kỳ lân, rùa, phượng hoàng gọi là tứ linh ). Bốn thiêng vật này chỉ có rùa là có thực .
Loài rồng châu Phi là một trong những loại rồng không được biết đến nhiều như rồng châu u hay rồng phương Đông. Trên thực tế, hầu hết những con rồng này thậm chí không được công nhận hoặc nghĩ là rồng. Hầu hết những con rồng châu Phi giống như con rắn lớn hoặc rắn khổng lồ, đôi khi chỉ sở hữu hai chân, nếu có. Những con rồng giống như con rắn này đã được nhìn thấy nhiều lần trên khắp văn hóa châu Phi, bao gồm văn hóa dân gian, tôn giáo, thần thoại và những câu chuyện bộ lạc. Những câu chuyện về những con rồng này đã được tìm thấy ở những bộ lạc, thành phố và thị trấn trên khắp châu Phi bao gồm cả Ai Cập.
Bạn đang đọc: Rồng hiểu thế nào? – Wikipedia tiếng ViệtRồng hiểu thế nào? – Wikipedia tiếng Việt
Trên thực tế, một vài loài sinh vật cũng được gọi cho cái tên “rồng” dù chúng chỉ là loài bò sát như loài Rồng Komodo. Về khía cạnh sinh học, theo hình dáng và phương pháp sinh sống thì đó có thể đây là những con khủng long của thời kỳ tiền sử còn sót lại, là loài thằn lằn khổng lồ sống trong hang động, vùng biển hay những thung lũng, cánh rừng mà con người ít đặt chân đến, rồng có thể xuất phát từ một loài sinh vật có thật rồi trí tưởng tượng của loài người tô vẽ thêm nhưng cũng có thể chỉ là sản phẩm thuần túy của trí tưởng tượng khi người ta trực tiếp đối diện với sức mạnh siêu nhiên trong tự nhiên như bão tố, núi lửa phun trào, động đất, lũ lụt và họ đã gán ghép hiện tượng thiên nhiên này với hình ảnh những con Rồng nổi giận.
Theo một vài ít nước Á Đông rồng cơ bản có bốn loại mang 4 sức mạnh của vạn vật thiên nhiên là 4 yếu tố tạo nên thiên hà : Gió, Lửa, Đất và Nước. Từ bốn loại chính này mà người ta tưởng tượng ra nhiều loại rồng khác nhau :
Rồng Đất (Địa long) sống trong những hang động sâu thẳm trong núi hoặc thung lũng.Rồng Nước (Thủy long) sống ở bờ biển, dưới biển, đầm lầy.Rồng Lửa (Hỏa long) sống ở những hang động của núi lửa.Rồng Gió sống ở những vách đá, đỉnh núi cao.
Tượng rồng Nước Ta, Tử cấm thành, Huế .Con rồng Nước Ta là vật tổ của người Việt theo truyền thuyết thần thoại ” Con Rồng cháu Tiên “, trong trang trí kiến trúc, điêu khắc và hội họa hình rồng mang truyền thống riêng, theo trí tưởng tượng của người Việt. Nó khác với rồng trong trang trí kiến trúc và hội họa Trung Hoa và ở vương quốc khác. Con rồng ở Nước Ta cũng tùy theo thời kỳ. Con rồng thời Lý, bộc lộ sự nhẹ nhàng, mỏng dính, giống như đang uốn lượn trong mây, thích hợp với những lễ cầu mưa. Còn con rồng thời Trần thì can đảm và mạnh mẽ hơn, thân hình to và khoẻ khoắn …Rồng Nước Ta thường có một mô-típ rõ ràng đặc trưng đó là :
Rồng Việt Nam là con vật có sự kết hợp của 9 loài vật khác: đầu lạc đà, sừng hươu, mắt thỏ, tai bò, cổ rắn, bụng ếch, vây cá chép, móng chim ưng, bàn chân của hổ.Thân rồng uốn hình sin 12 khúc. Thân mềm mại uốn lượn thể hiện sự biến hóa. Trên lưng có vây nhỏ liền mạch và đều đặn.Đầu rồng có bờm dài, râu cằm, đầu lớn uy dũng, sừng hươu, mắt to tròn, mũi nở, miệng mở rộng, răng cửa nhọn, thân dài và cơ bắp uyển chuyển uốn lượn với vẩy âm dương ngũ sắc, đuôi Rồng lượn sóng hoặc tõe những tua đuôi, chân rồng với năm móng sắc lẽm chỉ có ở bậc hoàng đế.Miệng ngậm Long châu (ở Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc rồng hay cầm ngọc bằng chân trước).Thường được tạc vào đá như biểu tượng linh thiêng canh giữ chùa chiền, lâu đài.
Rồng Trung Quốc
Rồng kiểu Nước Trung Hoa trên một ngôi chùa ở Trung Quốc, có đầu và mõm khá dài, mũi nhỏ so với Rồng Việt .Vì đứng đầu trong tứ linh nên rồng có tác động ảnh hưởng không nhỏ trong đời sống tâm linh của người dân Trung Quốc. Cuối năm 1987 tại huyện Bộc Dương ( 濮陽 ) tỉnh Hà Nam, người ta khai thác được một con rồng bằng gốm, giám định là có 6 ngàn năm tuổi. Điều này càng chứng tỏ thêm sự sùng bái rồng trong xã hội nguyên thủy chiếm địa vị trọng điểm trong tín ngưỡng thiêng vật hay vật tổ ( totemism : Đồ đằng sùng bái ) và tương quan mật thiết đến chính trị, kinh tế tài chính, văn học thẩm mỹ và nghệ thuật, phong tục dân gian từ đời Hạ, đời Thương và ảnh hưởng tác động này lê dài mấy ngàn năm không suy giảm. Rồng luôn hiện hữu trong những truyện thần thoại cổ xưa Trung Quốc, trong những cổ vật, tranh vẽ, lời bói trên mai rùa xương thú khai thác được, và trong những thư tịch cổ như Chu Dịch, Sơn Hải Kinh, Tả Truyện, Rồng chữ Hán viết là 龍 với những phương pháp phiên thiết như :
Khang Hi 康熙: lực chung thiết 力鍾切, như vậy đọc là lung; lô dung thiết âm lung 盧容切音籠, như vậy cũng đọc là lung.Chu Dịch Đại Từ điển 周易大辭典 (căn cứ Thuyết Văn Giải Tự 說文解字): lực chung thiết chung vận 力鍾切鍾韻, như vậy đọc là lung.Từ Hải 辭海: lư dung thiết âm lung 閭容切音籠, như vậy đọc là lung.
Theo những phương pháp phiên thiết trên thì chữ 龍 nên đọc là « lung ». Nhưng từ trước đến nay người Việt vẫn đọc là « long », có lẽ rằng địa thế căn cứ vào thanh phù đồng 童 ( giản lược thành chữ lập 立 trên đầu ). Thuyết Văn Giải Tự giảng về rồng ( long ) là : « Lân trùng chi trưởng, năng u năng minh, năng tế năng cự, năng đoản năng trường, xuân phân nhi đăng thiên, thu phân nhi tiềm uyên. >> ( Rồng đứng đầu những loài có vẩy, hoàn toàn có thể ẩn hiện, hoàn toàn có thể biến hóa nhỏ hoặc lớn, dài hoặc ngắn ; tiết xuân phân thì bay lên trời, tiết thu phân thì lặn sâu đáy vực ) .Đoàn Ngọc Tài chú : « Mao Thi – Liệu Tiêu truyện viết : Long sủng dã. Vị long tức sủng chi giả tá dã. Chước truyện viết : Long hòa dã. Trường phát đồng. Vị long vi ung hòa chi giả tá tự dã. » ( Truyện Liệu Tiêu trong Mao Thi viết : Long tức là sủng ( bằng vinh diệu, yêu dấu ). Nói long tức là nói chữ giả tá của sủng. Chước truyện nói : Long tức là hòa. Đồng nghĩa với trường phát ( bằng tăng trưởng lâu dài hơn ). Nói long tức là nói chữ giả tá của ung hòa ( bằng hòa mục, hòa hiệp ). Theo lời chú của Đoàn Ngọc Tài, trong cổ văn, chữ long ngoài ý nghĩa là một linh vật còn được dùng như chữ giả tá của sủng và hòa với những ý nghĩa đã nêu ) .Hình tượng của rồng Trung Quốc gồm có những loài : có mào, cựa gà, thân rắn, đùi thằn lằn, móng vuốt của chim ưng, đuôi rắn, sừng hươu, vẩy cá. Có người cho rằng sau khi Hoa Hạ thống nhất những bộ tộc trung nguyên đã tích hợp vật tổ của mình cùng với vật tổ của những bộ tộc đó thành con rồng. Rồng có chín đứa con ( Long Sinh Cửu Tử ), là chín loài thần thú nhưng không phải rồng. tùy vào tính phương pháp của mỗi con mà người ta dùng trang trí ở những nơi khác nhau như mái hiên, nóc nhà, lan can, vũ khí, con thuyền … Là con thứ 9 của con Rồng theo ý niệm phương Đông. Đây là con vật rất trung thành với chủ với chủ, dù chủ nó làm nghề gì nên được rất nhiều người Trung Quốc và cả người Nước Ta rước về ( để lấy như mong muốn ) .
Rồng Châu u
Trong truyện cổ tích Nga hay của 1 số ít dân tộc bản địa ở châu u, rồng thường được miêu tả như một loài bò sát có vảy, cổ và đuôi dài, có 4 chân và có cánh, thường có đầu thổi ra lửa và biết bay. những đầu này có năng lực tự mọc ra nếu bị chặt mất đầu cũ. một vài rồng chỉ có 1 đầu và có một cái mõm ngắn, quặp như mỏ đại bàng. Cũng theo những truyện cổ phương Tây : rồng thường được giao trách nhiệm canh giữ kho tàng, thành tháp hay người mẫu, tuy vậy thường tỏ ra là loài ” hữu dũng vô mưu ” vì thường chịu thua và thiệt mạng dưới tay một tráng sĩ .Khác với rồng phương Đông được coi là linh vật mang điềm lành, rồng phương Tây bị coi rồng là loài quái vật, tượng trưng cho sức mạnh nhưng nghiêng về ý nghĩa gian ác, hung tàn. Nó có hình dáng của khủng long thời tiền sử ăn thịt đi bằng 2 chân ; đôi lúc nó cũng hoàn toàn có thể bò bằng 4 chân với 2 tay khá lớn hoàn toàn có thể cầm nắm, có 2 sừng nhọn, cặp cánh lớn và rộng đủ sức nâng khối lượng của nó lên không trung, có vảy sống lưng dài đến tận đuôi và hoàn toàn có thể phun ra lửa hoặc nước hoặc những nguyên tố khác … Da của nó rắn chắc và dẻo dai, không loại vũ khí nào hoàn toàn có thể sát thương được nhưng lại có điểm yếu nằm ở mắt và lưỡi, thường sống nơi hẻo lánh, con người ít đặt chân đến .
Long sinh cửu tử
Theo “Hoài Lộc Đường Tập” của Lý Đông Dương (李東陽, 1447-1516), tên của “Long Sinh Cửu Tử” lần lượt là:
Còn theo ” Thăng Am Ngoại Tập ” của Dương Thận ( 杨慎, 1488 – 1559 ) thì đó là : Long ( Rồng ) là một hình tượng Linh Thiêng của Trung Quốc và một vài ít nước Á Đông, đặt nó ở đâu thì nơi đó mang ẩn ý tiềm ẩn điều cát tường như ý, nó cũng là đứng đầu trong bốn con thú lành của Trung Quốc. Trong truyền thuyết thần thoại Long Sinh Cửu Phẩm ( Rồng Sinh chín con ), những phẩm không giống nhau phân biệt như sau :
Bí Hí là con trưởng của Rồng. Còn có tên khác là Quy Phu, Điền Hạ hay Bá Hạ. Linh vật có hình dáng thân rùa, đầu rồng, có sức mạnh vượt bậc, chịu được trọng lượng lớn nên thường được chạm khắc trang trí làm bệ đỡ cho những bệ đá, cột đá, bia đá… Trong chín con của Rồng duy có Bá Hạ thích mang vật nặng, ngoại hình của nó giống con rùa, đầu thì giống rồng, gọi là con thú mang bia (Có một vài người, thậm chí cả những nhà Sử Học có sự nhầm lẫn khi cho rằng những con vật đội bia ở Văn Miếu Quốc Tử Giám là loài Rùa, thật ra đó là Bá Hạ vì ngoài đặc tính thích mang vật nặng nó cũng rất thích văn chương nên người xưa dùng nó để đặt bia Tiến sĩ – Điều này mang ý nghĩa sâu sắc hơn là một con rùa bình thường). Có mẹ là Thần Quy Nữ.
Li Vẫn là con thứ hai của Rồng. Còn có tên gọi là Si Vĩ hay Si Vẫn. Linh vật có đầu rồng, miệng rộng, thân ngắn, thích ngắm cảnh và thường giúp dân diệt hỏa hoạn nên được chạm khắc làm vật trang trí trên nóc những cung điện cổ, chùa chiền, đền đài… Có mẹ là Cá Chép Tinh.
Bồ Lao là con thứ ba của Rồng. Linh vật thích âm thanh lớn, thường được đúc trên quai chuông với mong muốn chiếc chuông được đúc có âm thanh như ý muốn. Có mẹ là Hống.
Bệ Ngạn là con thứ tư của Rồng. Còn có tên gọi khác là Hiến Chương. Linh vật có hình dáng giống hổ, răng nanh dài và sắc, có sức thị uy lớn, thích lý lẽ và có tài cãi lý đòi sự công bằng khi có bất công, nhờ vậy bệ ngạn thường được đặt ở cửa nhà ngục hay pháp đường, ngụ ý răn đe người phạm tội và nhắc nhở mọi người nên sống lương thiện. Có mẹ là nữ thần Bạch Hổ.
Thao Thiết là con thứ năm của Rồng. Linh vật có đôi mắt to, miệng rộng, dáng vẻ kỳ lạ, có tính tham ăn vô độ nên được đúc trên những đồ dùng trong ăn uống như ngụ ý nhắc nhở người ăn đừng háo ăn mà trở nên bất lịch sự. Có mẹ là Trư Tinh.
Công Phúc là con thứ sáu của Rồng. Linh vật này thích nước nên được khắc làm vật trang trí ở những công trình hay phương tiện giao thông đường thủy như: cầu, rãnh dẫn nước, đập nước, bến tàu, thuyền bè… với mong muốn công phúc luôn tiếp xúc, cai quản, trông coi lượng nước phục vụ nhân dân. Có mẹ là Cá Chép Tinh.
Nhai Xải là con thứ bảy của Rồng. Linh vật có tính khí hung hăng, thường nổi cơn thịnh nộ và ham sát sinh nên thường được chạm khắc trên những vũ khí như đao, búa, kiếm… ngụ ý thị uy, làm tăng thêm sức mạnh và lòng can đảm của những chiến binh nơi trận mạc. Có mẹ là Cửu Vĩ Tiên Hồ, nhưng vì hung tính nên được khắc họa có đầu tựa như Sói.
Toan Nghê là con thứ tám của Rồng. Linh vật có mình sư tử, đầu rồng, thích sự tĩnh lặng và thường ngồi yên ngắm cảnh khói hương tỏa lên nghi ngút nên được đúc làm vật trang trí trên những lò đốt trầm hương, ngụ ý mong muốn hương thơm của trầm hương luôn tỏa ngát. Có mẹ là Sư Tinh Sơn Vương.
Tiêu Đồ là con thứ chín của Rồng. Linh vật có tính khí lười biếng, thường cuộn tròn nằm ngủ, không thích có kẻ lạ xâm nhập lãnh địa của mình nên thường được khắc trên cánh cửa ra vào, đúng vào vị trí tay cầm khi mở, ngụ ý răn đe kẻ lạ muốn xâm nhập nhằm bảo vệ sự an toàn cho chủ nhà. Có mẹ là Ngao Khuyển Tinh nên đầu khắc họa tựa như Sư Tử, thật ra Ngao là vua của loài Chó.
Ngoài chín thiêng vật nói trên, mái ấm gia đình Rồng còn có một vài ít linh vật khác như :
Tù Ngưu: Linh vật giỏi về âm luật nên thường được khắc trên những nhạc cụ, nhạc khí…Trào Phong: Linh vật thường được chạm khắc trên nóc nhà với ngụ ý chống hoả hoạn và thị uy kẻ xấu (gần giống với li vãn).Phụ Hí: Linh vật được chạm khắc trên những bia mộ, bài vị với ngụ ý bảo vệ mộ phần người đã khuất.Long Quy: Trong dân gian thì những con rùa lớn linh thiêng cũng được gọi là Long Quy.
Trong truyền thuyết cổ của Trung Quốc cũng có nói đến Nữ Oa Nương Nương dùng bốn chân rùa lớn để chống bốn góc trời bị Cung Công húc nghiêng lệch. Cũng vì Long Quy thích mang vật nặng, ngụ ý giúp con người chống lại Sát khí giảm tai họa, nên Long Quy thường dùng để trấn trạch hưng gia, nó cũng đem lại Phúc Trạch giúp cho cuộc sống tốt hơn. Long Quy đặt tại tài vị thì thúc đẩy tài lộc, đặt tại vị trí Tam Sát hoặc vị trí nhiều thủy khí thì tác dụng hóa giải rất lớn. Phong Thủy Học có nói: “Yếu khoái phát, đầu Tam Sát – Phát tác nhanh chóng nhất là Tam Sát”. Thủy khí lớn chủ thị phi khẩu thiệt, Long Quy đặt ở đó có thể hóa giải tranh cãi, còn đem lại nhân duyên nữa.
Long Quy hoàn toàn có thể chiêu tài hóa sát, thêm nữa rùa có hàm nghĩa Nhân Thọ, do đó Rùa lân dùng ít khi úy kỵ. Hình dáng nó cũng làm cho nhiều người thích, nhà nhà ai cũng muốn bày nó. Khi bày Rùa lân tốt nhất nên lấy Mệnh Vận của chủ nhà mà thống kê giám sát, sẽ không khi nào bất lợi khi quan hệ với người khác. Muốn dùng chiêu tài thì đặt nó hướng ra cửa như dùng Tỳ Hưu. Rùa lân bài trí ở phía hậu nhà thì có tính năng Trấn Trạch. Long Quy có tính năng tụ sinh khí làm cho vượng nhân đinh. Long Quy thứ nhất mang hàm nghĩa Vinh Quý, ngụ rằng Vinh Hoa Phú Quý hay Áo Gấm Về Làng. Cho nên nói đến Rùa lân thì đó là một con vật rất Tốt Lành. Đời Tống có ý niệm cho rằng Rùa lân tức là Thần Vật của Bắc Đế Chân Võ ( Một trong những Hóa Thân của Ngọc Hoàng Thượng đế ) .Long Quy đầu đặt quay về hành lang cửa số ( Bên ngoài hành lang cửa số có sông, ngòi, biển là tốt nhất ), đặt tại phòng khách hoặc phòng đọc sách. Cửa sổ đặt ở vị trí phía đông càng tốt vì có câu ” Tử Khí ( Khí Lành ) đến từ phương Đông “. Tại phòng thao tác nên bày đối lập cửa phòng hoặc hành lang cửa số ( bày ngay trên bàn thao tác của mình ). Sau đuôi Rùa lân nên bày Tử Tinh Động ( Động đá tím ) để khí tím đến nhập vào huyệt động. Trước mặt Rùa lân nên bày một thủy tinh cầu trong suốt để bổ trợ thủy khí cho Rùa lân